این مطلب یکی از مقالات پرونده ویژه «شور و شکست استارت‌آپ در ایران» شماره 206 ماهنامه شبکه است. علاقه‌مندان می‌توانند ماهنامه شبکه 206 را از روی سایت شبکه دانلود کنند.
اگر سال گذشته از سالن الکام استارز در نمایشگاه الکامپ بازدید‌کرده باشید، حتما متوجه شده‌اید که موج استارت‌آپی ایران را هم دربرگرفته و آینده‌ای پرشور و مملو از ایده‌های نو در انتظار بازار کسبوکار کشورمان است. یک سالن پر از انرژی و هیاهو که هر تیم استارت‌آپی در غرفه خود، با تمام وجود سعی بر معرفی ایده‌اش داشت تا بلکه یک سرمایه‌گذار توجهش به استارت‌آپ آن‌ها جلب شود و در راستای پیشرفت ایده‌شان تا مرحله کسب درآمد از آن‌ها حمایت کند.
حال اگر استارت‌آپی دارید یا قصد دارید در آینده وارد این حوزه شوید و برای پیشرفت به سرمایه خارجی نیاز دارید، ما در ادامه هفت مدل محبوب سرمایهگذاران را برای حمایت کسبوکار نوپای شما معرفی می‌کنیم.
1... فضای کاری اشتراکی (Coworking)
شاید فضای کار اشتراکی بهطور مستقیم در جذب سرمایه‌گذار برای استارت‌آپ شما موثر نباشد، ولی پیش‌نیازی حیاتی برای شروع کارتان است، یعنی محلی برای استقرار شما.
فضای کار اشتراکی به فضای بزرگی گفته می‌شود که تمامی امکانات یک دفتر مجهز را دارد؛ یعنی در ابتدای کار به‌جای اینکه خود را درگیر هزینه‌های گزاف اجاره دفتر و خرید تجهیزات اداری کنید، با صرف هزینه‌ای بسیار ناچیز می‌توانید در این محیطها یک میز و صندلی اجاره کرده و به کار خود بپردازید. در فضای کار اشتراکی معمولا امکاناتی مانند اینترنت پرسرعت، خط تلفن، پرینتر، فکس و اتاق‌های جلسه در اختیار شما قرار می‌گیرد. علاوه بر این امکانات، ارتباطات یکی دیگر از مزایای فضاهای کار اشتراکی است. شما در این محیط می‌توانید با افراد و استارت‌آپ‌های دیگر ارتباط برقرار کنید و از تجربه‌های آن‌ها برای ادامه کارتان بهره‌مند شوید. در جریان رویدادهایی که در این محیطها انجام می‌شود این امکان را دارید تا با سرمایهگذاران ایده خود را درمیان بگذارید و آن‌ها را به حمایت از کسب‌وکارتان ترغیب کنید.
در ایران چندین فضای کار اشتراکی وجود دارد. کافی است در گوگل عبارت «فضای کار اشتراکی» را جست‌وجو کنید تا با مجموعه‌هایی که این امکانات را در اختیار کارآفرینان نوپا قرار می‌دهند، بیشتر آشنا شوید. هزینه اجاره ماهانه یک میز و صندلی در فضاهای کار اشتراکی در ایران بین 70 تا 250 هزارتومان است.
2... مراکز رشد (Incubators)
اگر یک ایده دارید ولی نمی‌دانید که چطور آن‌را به درآمد برسانید، به دنبال یک مرکز رشد باشید. بسیاری از افراد مرکز رشد را با شتاب‌دهنده اشتباه می‌گیرند. برای اینکه یک شتاب‌دهنده از استارت‌آپ شما حمایت کند باید یک شرکت ثبت‌شده و یک تیم اجرایی مناسب داشته باشید و بتوانید سرمایه‌گذار را متقاعد کنید که می‌توانید ایده خود را در مدت زمان مشخص به درآمد برسانید، ولی مرکز رشد شما را به یک بازه زمانی کوتاه محدود نمی‌کند و بیشتر سعی‌اش بر این است که راهنمای شما برای رسیدن به هدف مطلوبتان باشد.
به‌طورکلی هدف اصلی مراکز رشد، حمایت از شرکت‌های نوآور و دانش‌بنیان به‌منظور تبدیل خلاقیت‌ها و دستاوردهای علمی و تحقیقاتی به محصولات و خدمات قابل ارائه به بازار است.
مراکز رشد برنامه زمانی مشخصی برای ارائه نتیجه نهایی درنظر نمی‌گیرند و معمولا پروژه‌ها بین یک تا دوسال به طول می‌انجامد. حمایت‌های مراکز رشد معمولا در قالب ارائه دفتر کار، مشاوره‌های تخصصی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی انجام می‌شود. بهطور معمول، مراکز رشد دولتی یا زیرمجموعه دانشگاه‌ها یا مراکز تحقیقاتی هستند.
3... شتاب‌دهنده‌ها (Accelerators)
همان‌طور که از اسمش پیداست، شتاب‌دهنده‌ها، با هدف شتاب‌دادن و تسریع‌بخشیدن به روند رشد و کسب درآمد استارت‌آپ شما فعالیت می‌کنند. شتاب‌دهنده‌ها علاوه بر حمایت مالی به مربیگری و منتورینگ (آموزش توسط مدرسان باتجربه‌کاری مرتبط با فعالیت شما) برای پیشرفت در کار و موفقیت استارت‌آپتان می‌پردازند. یکی از مهم‌ترین بخش‌های کاری شتاب‌دهنده‌ها، ارائه برنامه زمانی مشخص برای انجام پروژه است (برعکس مراکز رشد). معمولا شتاب‌دهنده‌ها بازه زمانی نود روزه را برای اثبات یک استارت‌آپ و به نتیجه رساندن آن در نظر می‌گیرند. درصورتی‌که بنیان‌گذاران استارت‌آپ حمایت‌شده نتوانند در مدت‌زمان تعیین‌شده به تعهدات خود عمل کنند، از حمایت شتاب‌دهنده محروم خواهند شد.
شتاب‌دهنده‌ها در ازای حمایتی که برای رشد استارت‌آپ‌ها انجام می‌دهند، در بخشی از سهام شرکت سهیم می‌شوند.
4... مسابقات (Competitions)
یکی از موثرترین راه‌هایی که یک استارت‌آپ می‌تواند از طریق آن برای کسبوکار نوپای خود سرمایه‌گذار جذب کند، مسابقات است. بسیاری از شرکت‌های بزرگ حامی استارت‌آپ‌ها از طریق راه‌اندازی هکاتون‌هاو مسابقات برترین استارت‌آپ‌ها را شناسایی و مورد حمایت قرار می‌دهند. (Hackathon رویدادی است که برنامه‌نویسان، توسعه‌دهندگان و طراحان دور هم جمع می‌شوند تا پروژه‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری انجام دهند.)
استارت‌آپ‌ها در صورت برنده‌شدن در این‌گونه مسابقات علاوه بر جوایز نقدی از حمایت سرمایهگذاران برای اجرایی‌شدن ایده خود برخوردار می‌شوند. TechCrunch Disrupt و DEMO دو شرکت شناخته‌شده برگزارکننده مسابقات استارت‌آپی در دنیا هستند. در ایران نیز شرکت کارزار و مسابقات استارت‌آپ ویکند که هرساله در دانشگاه‌های
شهید بهشتی، امیرکبیر، علم و صنعت، شریف و تهران برگزار می‌شود، فضای مناسبی را برای رشد و حمایت ازاستارت‌آپ‌ها فراهم می‌کنند.
5... سرمایه‌گذاری جمعی (Crowdfunding)
سرمایه‌گذاری جمعی (Crowdfunding) در واقع جمع‌آوری سرمایه از طریق درخواست مبلغ کمی پول از تعداد زیادی از افراد است. این نوع سرمایه‌گذاری به دو صورت سرمایه‌گذاری در ازای پاداش و سرمایه‌گذاری در ازای سهام شرکت انجام می‌شود. در سرمایه‌گذاری در ازای پاداش، از سرمایه‌گذار در قبال حمایتی که از استارت‌آپ می‌کند، تقدیر می‌شود، به‌صورتی‌که از او به‌عنوان حامی استارت‌آپ یا به اشکال مختلف نام برده می‌شود یا یک نمونه از محصول تولیدی به‌عنوان هدیه برای سرمایه‌گذار ارسال می‌شود. مثلا برای فردی که در تولید یک بازی کامپیوتری سرمایه‌گذاری کرده است، یک نمونه از بازی نهایی ارسال می‌شود.
در نحوه دوم سرمایه‌گذاری جمعی، یعنی سرمایه‌گذاری در ازای سهام، سرمایه‌گذار در ازای هزینه‌ای که برای حمایت استارت‌آپ پرداخته در بخشی از سهام شرکت هرچند اندک سهیم می‌شود.
6... فرشتگان سرمایه‌گذاری (Angel Funding)
در دنیای استارت‌آپ‌ها فرشتگانی وجود دارند که هر کارآفرین آرزوی جذب این افراد را برای حمایت از کسبوکار نوپای خود در سر دارد. اما چرا به این افراد لقب فرشته را دادند؟
فرشتگان سرمایه‌گذاری برخلاف دیگر انواع سرمایهگذاران در مدیریت شرکت دخالت چندانی نمی‌کنند و درگیر آن نمی‌شوند که این امر برای بنیان‌گذاران استارت‌آپ‌ها بسیار باارزش است، زیرا می‌توانند بدون دخالت یک سرمایه‌دار (که معمولا این افراد نگاه مادی به کسب وکار دارند) ایده خود را به مرحله اجرا برسانند. معمولا فرشتگان سرمایه‌گذاری خودشان کارآفرین، مدیر یا بازنشسته یک بیزینس هستند و سرمایه را از منابع شخصی تامین می‌کنند. شرکت‌هایی مانند فیس‌بوک، واتس‌آپ و اوبر سرمایه‌شان را از طریق همین فرشتگان سرمایه‌گذاری تامین کرده‌اند.
7... سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC Funding)
سرمایه‌گذاری خطرپذیر VC (سرنام Venture Capital) یکی از شیوه‌های موفق تامین مالی کسب‌وکار‌های استارت‌آپی در دنیا است. در این شیوه، سرمایه‌گذار وارد مشارکت با شرکت استارت‌آپی می‌شود و علاوه بر اثرگذاری بر مسائل مالی و سرمایه‌گذاری، در بخش مدیریت و بازاریابی استارت‌آپ مشارکت می‌کند. این سرمایه‌گذاری، یکی از سرمایه‌گذاری‌های موفق به شمار می‌آید.
سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سه مرحله شکل می‌گیرد: مرحله اول، بررسی و ارزیابی کسبوکار نوپا و انعقاد قرارداد است. مرحله دوم، مشارکت است که در این مرحله طرفین وظایف تعیین‌شده خود را به انجام می‌رسانند. کارآفرین به تکمیل و نهایی‌کردن کار خود می‌پردازد و سرمایه‌گذار علاوه بر تامین مالی در بخش مدیریت و بازاریابی محصول مشارکت می‌کند. مرحله سوم، خروج است که مطابق با آنچه در قرارداد به‌عنوان استراتژی خروج تعیین شده سود و زیان طرفین محاسبه می‌شود. معمولا فرآیند خروج با فروش سهام سرمایه‌گذار در بورس صورت می‌گیرد.
مطلب پیشنهادی
سخن آخر
در این مقاله هفت مدل از سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها را معرفی کرده‌ایم که هر یک ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارند. اگر استارت‌آپی دارید یا در فکر راه‌اندازی یک کسبوکار نوپا هستید و برای اجرای آن به سرمایه خارجی نیاز دارید، مهم‌ترین نکته در جذب سرمایه‌گذار ایده استارت‌آپ و اراده شما برای اجرای آن است. اگر این دو گزینه را دارید، این شما هستید که نوع سرمایه‌گذار را انتخاب می‌کنید نه سرمایه‌گذار شما را.