10 استارت‌آپ برتر افریقا را بشناسید

این مطلب یکی از مقالات پرونده ویژه «پندنامه استارت‌آپی» است. برای دانلود کل پرونده ویژه اینجا کلیک کنید. 

بنا بر اطلاعات منتشر شده VC4Africa استارت‌آپ‌های افریقایی فعال در حوزه اینترنت، نرم‌افزار و تجارت الکترونیک در به‌دست آوردن سرمایه اولیه و تولید درآمد به‌خوبی رشد کرده‌اند. بر اساس همین آمار، تعداد درخواست‌ها برای سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر در افریقا رشدی 640 درصدی را در سه سال گذشته تجربه کرده است. توماس ون هیل، سرپرست گروه تحقیقات VC4Africa با اعلام این مطلب اضافه کرد: «در تحقیقی که از طریق ایمیل از این استارت‌آپ‌ها صورت گرفته است، بیش از 70 درصد پاسخ‌دهندگان توانستند به درآمدزایی دست یابند و 44 درصد دیگر در به‌دست آوردن سرمایه‌گذار موفق بودند.» او می‌افزاید: «با توجه به این‌که 43.3 درصد جمعیت صحرای افریقا را افراد زیر چهارده سال تشکیل می‌دهند، این روند اقتصادی بسیار پراهمیت خواهد بود. در واقع، آینده این قاره بسیار به موفقیت این استارت‌آپ‌ها و کارآفرینانی بستگی دارد که آن‌ها را ایجاد می‌کنند.»
این گزارش بر اساس پنج شاخص به ارزیابی اهداف خود پرداخته است؛ کارمندان، کارایی، سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاران و اکوسیستم. بر اساس ارزیابی‌ها، میانگین اندازه گروه‌های کاری استارت‌آپ‌هایی که از طریق سرمایه‌گذاری خطرپذیر ایجاد شده‌اند، 54 درصد رشد داشته و به 5.7 شغل به‌ازای هر استارت‌آپ رسیده است. انتظار می‌رود این مقدار تا پایان  سال 2015 به چهار برابر مقدار کنونی برسد. همچنین، مجموع کل سرمایه‌گذاری که امسال در این خصوص انجام ‌شده، بیش از دو برابر سال گذشته است و از 12 میلیون دلار به 26.9 میلیون دلار رشد پیدا کرده است.
شرکت‌های فعال در حوزه ارائه خدمات اینترنتی، نرم‌افزار و تجارت الکترونیک بیش‌ترین سهم جذب سرمایه را به‌خود اختصاص داده‌اند. استارت‌آپ‌های نیجریه 23 درصد، کنیا 22 درصد، افریقای جنوبی 11 درصد، غنا 8 درصد، کامرون  6  درصد، مصر و اوگاندا نیز هر کدام 5 درصد از سرمایه‌گذاری‌ها در این خصوص را جذب کرده‌اند. بر همین اساس، بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری در افریقای جنوبی و بیش‌ترین تعداد سرمایه‌گذاری در نیجریه انجام شده و کنیا نیز بیش‌ترین میزان سرمایه خارجی را به‌دست آورده است. این گزارش می‌افزاید که 44 درصد استارت‌آپ‌ها در به‌دست آوردن سرمایه خارجی موفق عمل کرده‌اند، در حالی که میانگین سرمایه‌گذارها به‌ازای هر استارت‌آپ رشدی 59 درصدی و از 129384 به 205374 دلار رشد داشته است. 49 درصد استارت‌آپ‌ها توانسته‌اند در نخستین سال فعالیت به درآمد برسند و 34 درصد نیز امیدوارند در سال چهارم تأسیس خود به درآمد سالانه 100 هزار دلار دست ‌یابند.

قطب‌های فناوری افریقا تا فوریه 2014؛ اقتصادهای با قطب‌های شناخته شده مرزهای بین‌المللی (منبع)

همچنین، این ارزیابی بیان می‌کند، شرکت‌هایی که در مراکز رشد یا شتاب‌دهنده‌های کسب و کار مستقر بودند توانسته‌اند 23 درصد بیش از شرکت‌هایی که در این چنین برنامه‌هایی شرکت نکرده‌اند، سرمایه جذب کنند. استارت‌آپ‌های دیگری که توانسته‌اند همکاری تجاری با شرکت‌های چند ملیتی داشته باشند، به‌طور میانگین 150 درصد بیش‌تر از سایر شرکت‌ها سرمایه جذب کرده‌اند. اگرچه با وجود این آمار چالش کلیدی که در این گزارش نیز به آن پرداخته شده است، نبود حلقه واسط است. به‌ویژه در کنیا و نیجریه که در خصوص استارت‌آپ‌ها بهتر از سایر کشورها عمل کرده‌اند، هنوز هم مشکل اصلی کارآفرینان دسترسی به بازار است. پرسش‌نامه این تحقیق به 1300 کارآفرین ارسال شده است که از این تعداد 257 نفر به آن پاسخ دادند. همچنین، پرسش‌های مورد نظر به 600 سرمایه‌گذار نیز ارسال شد که 71 نفر به آن‌ها پاسخ دادند. در این میان، سرمایه‌گذاران اعلام کرده‌اند که گروه کاری و توانایی مدیر کسب و کار بیش از سرمایه‌گذاری برای تصمیم‌‌گیری آن‌ها عامل بسیار مهمی هستند و در خصوص محل سرمایه‌گذاری نیز سطح رشد اقتصادی کشور و اندازه بازار مهم‌ترین عاملی بوده که آن‌ها را به تصمیم‌گیری تشویق کرده است. در ادامه به بررسی و معرفی 10 استارت‌آپ موفق افریقایی می‌پردازیم.

Dropifi

در سال 2013، دروپفی نخستین استارت‌آپ افریقایی بود که توانست در فهرست پانصد استارت‌آپی قرار گیرد که می‌توانند از خدمات پشتیبانی دره سیلیکون استفاده کنند. این شرکت در سال 2011 تأسیس شده است. در واقع، دروپفی یک ویجت است که فرم‌های تماس هوشمند ارائه می‌کند. این ویجت به کسب‌ و کارها کمک می‌کند تا بتوانند پیام‌های ورودی را تحلیل کنند و به آن‌ها پاسخ مناسب دهند. همچنین، با استفاده از راهکارهای مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی و نمودارهای گرافیکی می‌توان اطلاعات خوبی از بازدیدکنندگان وب‌سایت و ارسال‌کنندگان پیام دریافت کرد و حتی الگوریتمی در این ویجت وجود دارد که می‌تواند احساس ارسال‌کننده پیام را نیز تحلیل کند. دروپفی نخستین جایگاه را در رقابت‌های Global Start-Up Open Competition در سال 2012 کسب کرده است و تا به‌ حال بیش از شش هزار مشتری دارد که در بیش از سی کشور از خدمات آن‌ استفاده می‌کنند. این شرکت برنامه‌ریزی گسترده‌ای برای توسعه تعداد مشتریان خود در سراسر جهان انجام داده است.

Angani
مقر اصلی این شرکت در نایروبی است. آنگانی یک سرویس محاسبات ابری عمومی است که خدمات خود را به افریقای شرقی ارائه می‌دهد. این شرکت زیرساخت‌های عظیم سخت‌افزاری را خریده است و آن‌ها را با قیمت بسیار پایین به شرکت‌هایی ارائه می‌دهد که به این خدمات نیاز دارند. طبیعی است این شرکت‌ها به تهیه سخت‌افزارها، نرم‌افزارها، سرور و سیستم‌های خنک‌کننده گران‌قیمت نیاز نخواهند داشت. خدمات این شرکت از ارائه فضای ذخیره‌سازی از 512 مگابایت تا 16 گیگابایت را شامل می‌شود. همچنین، سیستم Amazon Web Service کنیا را نیز بر عهده دارد.

Able Wireless
این شرکت در سال 2013 تأسیس شده و یک شرکت ارائه‌کننده خدمات استریم بی‌سیم مبتنی بر تقاضا در کنیا است. خدمات این شرکت باعث کاهش مسافت طی شده داده‌ها در شبکه می‌شود و می‌توان با این خدمات یک زیرساخت واقعی را در زمین ایجاد کرد که به‌سادگی در دسترس و به‌صورت محلی آماده ارائه خدمات باشد. این شرکت می‌تواند داده مورد نیاز را با استفاده از یک Raspberry Pi اصلاح ‌شده دریافت کند. همچنین، این دستگاه یک هات اسپات بی‌سیم نیز ارائه می‌کند که با استفاده از آن دو دستگاه دیگر در خانه می‌توانند به آن متصل شوند. با یک قرارداد 24 ماهه، کنیایی‌ها می‌توانند با پرداخت 6 دلار در ماه از خدمات ارزان این شرکت استفاده کنند. همچنین، به لطف مستندها، فیلم‌ها و ارائه محتوای محلی و سایر محتواهای عمومی به نت فلیکس افریقا نیز مشهور شده است. البته کاهنیا کامونیو در این ‌باره می‌گوید که این محتواها به‌صورت غیر قانونی نیز به‌فروش می‌رسند که در کنیا امری بسیاری عادی است. او می‌گوید زمانی که بعد از برق‌دار شدن روستای محل تولد خود به آن بازگشته است، از مدت‌ها قبل دو مغازه فروش دی‌وی‌دی غیر قانونی در این روستا فعال بودند. کاهینا سعی دارد بر این روند پایان دهد.

SleepOut Kenya

اسلیپ آرت یک پورتال آنلاین است که اقامتگاه‌های محلی در کنیا را روی نقشه نمایش می‌دهد. این اطلاعات می‌تواند برای افراد فعال در حوزه صنعت حمل ‌و نقل، متقاضیان اقامت در هتل‌ها و در کل گردشگران مناسب باشد. درباره هرکدام از آن‌ها نقد و بررسی‌هایی وجود دارد و امکان رزرو جا نیز برای تمام آن‌ها در نظر گرفته ‌شده است. این ایده البته ایده‌ای انقلابی نیست، اما چیزی است که در کشوری آفریقایی کمبود آن به‌شدت احساس می‌شد. این استارت‌آپ را میکول شاه ایجاد کرده است که در سال 2011 استارت‌آپ EatOut Kenya را پایه‌گذاری کرد. این شرکت به‌سرعت به رشد خود ادامه داد و به یکی از محبوب‌ترین منابع برای نقد و بررسی غذاها و رستوران‌ها تبدیل شد (درست مثل Yelp در ایالات متحده). میکول شاه یکی از مشهورترین کارآفرینان نایروبی است و سعی دارد هر دو شرکت را در شرق افریقا توسعه دهد.

Mellowcabs

ملوکب‌ها وسایل نقلیه‌ای هستند که بخشی از سیستم حمل و نقل عمومی در فضاهای شهری شده‌اند. این شرکت در افریقای جنوبی تأسیس شده است؛ جایی که شرکت‌های تاکسی کب به‌شدت در حال رشد هستند تا بتوانند پاسخ‌گوی نیاز جمعیت در حال رشد این کشور باشند. مدل درآمدی ملوکب به این شرکت کمک می‌کند تا استفاده از این ابزارها برای مسافران رایگان باشد. در واقع، آن‌ها از تبلیغات برای کسب درآمد استفاده می‌کنند. مثل تبلیغات بنری که به‌صورت مستقیم در وسیله نقلیه نصب می‌شود. همچنین، این کب‌ها ترمزهای خاصی دارند که در زمان ترمز انرژی حاصل را برای استفاده کب ذخیره و از سلول‌های سوختی هیدروژن برای تأمین نیرو استفاده می‌کنند. کل آن نیز از مواد قابل بازیافت تولید شده است.

Jumia

یک استارت‌آپ تجارت الکترونیک که از آمازون الهام گرفته است. جومیا در لاگوس نیجریه در سال 2012 تأسیس شده است. لاگوس در واقع یکی از قطب‌های فناوری در قاره افریقا است که مراکز شهری بزرگ و جمعیت جوانی دارد. مردم می‌توانند هرچه می‌خواهند بخرند؛ از لوازم الکترونیک تا کالای خانگی. این شرکت انباری به وسعت 9000 فوت مربع در لاگوس و یک دفتر نیز در مصر دارد. جومیا می‌تواند اجناس را به مراکش، کنیا و به‌تازگی به اوگاندا نیز ارسال کند. در سال 2013، این شرکت توانست جایزه Best New Retail Launch را از آن خود کند که مبلغی 35 میلیون دلاری را عاید این شرکت کرد.

Waabeh

وابه در واقع iTunes افریقا است. حق نشر موسیقی به سبب نقص قوانین حمایت از آثار معنوی و مالکیت فکری مشکل بزرگی در افریقا است و برای مبارزه با این مسئله نسخه کنیایی iTunes ایجاد شد؛ استارت‌آپی به‌نام وابه. این شرکت سعی دارد تا مشکلاتی مثل جست‌وجو، کشف و توزیع را در صنعت موسیقی افریقایی حل کند. کاربران می‌توانند موسیقی را به‌صورت استریم گوش کنند، کدهای مربوط به آن را درون سایت قرار دهند و آن را با دوستان خود به‌اشتراک بگذارند. این سرویس در وب و آندرویید در دسترس است.

Sterio.me

استریو دات‌می یکی دیگر از استارت‌آپ‌های آموزشی مهم در افریقا است. آموزش همواره در افریقا یکی از مشکلات جدی بوده است. به‌ویژه درباره دختران که عموماً در خانه می‌مانند یا مدرسه را در همان سال‌های نخست رها می‌کنند و به این ترتیب از تحصیل باز می‌مانند. اما استفاده از گوشی‌های موبایل در افریقا به لطف سیستم‌های پرداخت موبایلی مثل m-Pesa به‌شدت افزایش یافته است؛ بنابراین، برنامه‌های آموزشی پیامکی یک فرصت مناسب سرمایه‌گذاری است. استریو دات‌می نیز روی موبایل سرمایه‌گذاری کرده است و استفاده از خدمات این شرکت به اسمارت‌فون نیازی ندارد. معلم‌ها می‌توانند یک سخنرانی یا امتحان را ضبط و آن را با کد مخصوص روی سایت آپلود کنند تا دانش‌آموزان نیز با آن کد به محتویات آموزشی دسترسی داشته باشند. مرحله آزمایشی این طرح سال گذشته در زیمبابوه اجرا شد.

Obami

اوبامی یک پلتفرم یادگیری اجتماعی است که می‌تواند کاربران را در سیستم آموزشی دور هم جمع کند. دانش‌آموزان می‌توانند برای دسترسی با افرادی که می‌خواهند با آن‌ها رابطه داشته باشند، پروفایل‌های مناسب را ایجاد و اخبار را از مدرسه‌ها و گروه‌ها در سراسر جهان دریافت و تکالیف مدرسه را نیز از همان‌ جا ارسال کنند. این استارت‌آپ در سال 2007 تأسیس شد و در حال حاضر 400 سازمان در قاره افریقا از خدمات آن استفاده می‌کنند. در ابتدای امسال نیز خدمات موبایلی آن ارائه می‌شود. اپلیکیشن موبایلی آن نیز به‌نام Obami Tutor روی آموزش خصوصی تأکید دارد و به‌ویژه می‌تواند به افرادی کمک کند که در سیستم آموزشی افریقای جنوبی در حال تحصیل هستند. معلم می‌تواند در قالب یک برنامه آموزشی که قبلاً با مدرسه هماهنگ شده است، با دانش‌آموز کار کند و تکالیف مربوط را از وی بخواهد. این خدمات بر مبنای اشتراک ارائه می‌شود و هنوز در مرحله بتا قرار دارد. باربارا مالینسون، بنیان‌گذار اوبامی، یکی از زنان کارآفرین پیش‌رو در افریقای جنوبی است.

Oju Africa

اوجو افریکا که شرکت موبایل Mi-Fone از آن پشتیبانی می‌کند، سعی کرده است شکلک‌های جدیدی ایجاد کند. این شرکت به‌تازگی مجموعه‌ای 15 عددی از شکلک‌های تیره رنگ را ارائه کرده است که در حال حاضر در گوگل پلی و به‌زودی در آپ‌استور در دسترس خواهند بود. بحث درباره کم بودن شکلک‌ها همواره از گذشته وجود داشته است و این استارت‌آپ سعی دارد از این طریق درآمدزایی کند.