تأثیر شیوع کووید19 بر فراگیر شدن اینترنت اشیا و RTLS در بیمارستان‌ها

حوزه سلامت به منظور کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری کارکنان، پیشگیری از بروز خطا و به حداکثر رساندن استفاده مفید از تجهیزات، همیشه در تلاش بوده و از این جهت فشار زیادی را تحمل کرده است. در یک سال گذشته و با شیوع کووید ۱۹ این فشارها بیشتر هم شده است. چنان‌که حتا در مواردی تخت بیمارستانی و تجهیزات کافی برای همه بیماران موجود نبوده و بسیاری از بیمارستان‌ها در مقاطعی با کمبود پرسنل مواجه شده‌اند. ناگفته پیدا است که این فشار کاری تحمیل شده، سبب تحلیل رفتن تدریجی توان کادر درمان خواهد شد. چالش دیگر که حالا با شیوع کرونا بیش از پیش به چشم می‌آید این است که کارکنان بیمارستان‌ها و مراکز درمانی برای تهیه تجهیزات و اقلام مورد نیازشان زمان بیشتری را صرف می‌کنند. باید توجه داشت به همان نسبتی که آن‌ها برای این‌کار زمان صرف می‌کنند، زمان را برای رسیدگی به بیماران از دست می‌دهند. ناگفته پیدا است که استفاده صحیح و بهینه از زمان در شرایطی نظیر شیوع کووید 19 بسیار حیاتی و مهم است.  اکنون که جهان با کووید19 دست به گریبان است، بهره‌گیری حداکثری از تجهیزات موجود، تأمین سلامت پرسنل و جلوگیری از انتقال بیماری در بیمارستان‌ها، بسیار مهم‌تر از قبل شده است. این همان جایی است که اینترنت‌ اشیا (IoT) و سامانه‌های مکان‌یابی بلادرنگ یا به اختصار RTLS وارد صحنه می‌شوند. این راهکارها، امکان اتصال و مدیریت دستگاه‌ها در مراکز درمانی را فراهم می‌کنند.  RTLS که بخشی از اینترنت اشیا است با برچسب‌زنی تجهیزات و افراد ،  امکان ارسال داده‌های مکانی را به یک سرور مرکزی از طریق وای‌فای و یا اترنت فراهم می‌کند و بدین ترتیب به مکان‌یابی سریع‌تر افراد یا تجهیزات کمک خواهد کرد. موضوع ردیابی پرسنل و تجهیزات بیمارستان‌ها نقش مهمی در مدیریت منابع بخصوص در شرایط بحرانی نظیر شیوع کووید19 دارد. 

مدیریت بهینه منابع بیمارستان‌ها

بر اساس یک پژوهش، پرستاران 25 درصد زمان کاری خود یعنی حدود یک هفته از ماه را صرف یافتن تجهیزات و اقلام مورد نیاز می‌کنند. پرستاران با استفاده از RTLS می‌توانند به سرعت تجهیز مورد نیاز خود را یافته و در نتیجه با صرفه‌جوپی در زمان، وقت بیشتری را صرف مراقبت از بیماران کنند (شکل۱). بیمارستان‌ها معمولاً مبالغی را جهت تهیه اقلام اضافه بر نیاز خود هزینه می‌کنند به این امید که در شرایط بحرانی با کمبود تجهیزات مواجه نشوند و کادر درمان در اولین فرصت به تجهیزات موردنیاز خود دسترسی داشته باشند. البته ممکن است این انبار شدن اقلام، مدیریت کردن آن‌ها را با مشکل مواجه کند.  RTLS این امکان را فراهم می‌کند که بتوان این دارایی‌ها را بطور بهینه‌تری مدیریت و سازماندهی کرد. بدین‌ ترتیب هزینه‌های عملیاتی کاهش می‌یابد، زیرا با مدیریت صحیح منابع موجود، هزینه کمتری صرف تهیه اقلام جدید خواهد شد. RTLS به افزایش عملکرد تجهیزات کمک قابل توجهی می‌کند. با این راهکار می‌توان وضعیت تجهیز را رصد کرده و در نتیجه از ایجاد اختلال در عملکرد دستگاه‌ها و تجهیزات جلوگیری کرد. بروز اشکال در عملکرد دستگاه‌ها ممکن است روند کارها را ساعت‌ها با تأخیر مواجه کند. داده‌هایی که در طول پایش با کمک RTLS جمع‌آوری می‌شوند، امکان نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (proactive maintenance) تجهیزات در بازه‌های زمانی منظم را فراهم می‌کنند. یکی از کاربردهای جذاب RTLS این است که می‌توان براساس نحوه استفاده و کاربری فعلی تجهیزات، نوع استفاده آن‌ها در آینده را پیش‌بینی کرد. این امکان ردیابی و پیش‌بینی کاربری، بیمارستان‌ها را قادر می‌سازد آماده‌سازی تجهیزات را به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند تا اقلامی که بیشترین استفاده را دارند در حالت عملیاتی باشند و تجهیزاتی که کمتر به آن‌ها نیاز است در اولویت‌های بعدی قرار گیرند.

شکل1 - کادر درمان می‌توانند با کمک اینترنت اشیا و  RTLS به راحتی اقلام مورد نیاز خود را در بیمارستان مکان‌یابی کنند. 

کمک به کادر درمان

خودکارسازی عملیات، یکی از کمک‌هایی است که اینترنت اشیاء و به‌طور دقیق‌تر RTLS به کادر درمان می‌کند. پرستاران مجبورند در هر نوبت کاری خود وظایف تکراری متعددی نظیر اندازه‌گیری و ثبت دستی وزن، دما، فشار خون و سطح اکسیژن بیمار را انجام دهند. اگر پرستاران در ورود داده‌ها اشتباه کنند مشکلاتی ایجاد می‌شود و حتا روند درمان دچار اختلال خواهد شد. RTLS به خودکارسازی روند ثبت چنین داده‌هایی کمک می‌کند و بدین ترتیب مشکلات ناشی از خطای انسانی به حداقل رسیده و در عین حال در وقت کارکنان هم صرفه‌جویی خواهد شد. در دوران شیوع کووید 19 این خودکارسازی‌ها و سپردن برخی از کارهای تکراری به ماشین‌ها کمک زیادی به کادر درمان می‌کند. RTLS علاوه بر این‌که تجهیزات و افراد را به پایگاه داده مرکزی متصل می‌کند ویژگی‌های دیگری را نیز به جریان کاری بیمارستان‌ها می‌افزاید. به‌عنوان مثال، می‌توان درهای برچسب‌زده شده را به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که برحسب نیاز بدون دخالت دست باز یا بسته شوند یا آسانسورها به محض رسیدن تخت به آسانسور، متوقف شده و در آن‌ها باز شود. چنین مواردی به میزان صرفه‌جویی بیشتر زمان کمک خواهد کرد (تصویر 2).

شکل۲ - نمونه‌ای از یک راهکار  RTLS. در این‌جا با اتصال برچسب مخصوص به تخت، امکان ردیابی آن فراهم می‌شود. این برچسب با یک هاب که به‌طور مستقیم به پریز متصل می‌شود و بی‌نیاز از وای‌فای بیمارستان، در ارتباط است. 

 RTLS با فراهم کردن امکان ردیابی مکانی کادر درمان، پیگیری سلامت آن‌ها را ساده‌تر می‌کند.  وقتی فردی در بیمارستان به دلیل تماس با بیمار، آلوده می‌شود لازم است که قرنطینه شود و از سوی دیگر باید با انجام روش‌های ردیابی تماس (contact tracing)، سایر افرادی که احتمالاً  به‌طور زنجیروار این آلودگی به آن‌ها هم رسیده است شناسایی شوند (تصویر ۳). 

شکل۳ -  RTLS به ردیابی تماس‌ها و یافتن زنجیره‌ آلودگی کمک می‌کند. 

بیمارستان‌ها باید به‌طور دقیق بدانند چه کسی، چه موقع و چگونه آلوده شده است. با استفاده از RTLS و برچسب‌زنی کارکنان و تجهیزات، افرادی که احتمالاً آلوده و مبتلا شده‌اند قابل شناسایی خواهند بود. شناسایی و ضدعفونی کردن تجهیزاتی که به واسطه تماس با فرد یا افراد مبتلا، آلوده شده‌اند از دیگر فواید بکارگیری RTLS در بیمارستان‌هاست. با این روش، فرایند استریل کردن و ایمن‌سازی اتاق‌های عمل هم ساده‌تر انجام می‌شود.  با کمک RTLS  می‌توان اطمینان حاصل کرد که همه تجهیزات برچسب‌خورده به‌طور مناسبی ضدعفونی شده‌اند. علاوه بر این RTLS امکان پایش و کنترل کردن دما و رطوبت اتاق عمل را فراهم می‌کند که تاثیر مهمی بر میزان رشد باکتری‌ها دارد. حتی با برچسب‌زنی مخازن شوینده، می‌توان تعداد دفعاتی که کارکنان دست‌هایشان را می‌شویند زیر نظر داشت (تصویر 4). 

شکل۴ - با برچسب‌زنی مخازن شوینده، می‌توان تعداد دفعاتی که کارکنان دست‌هایشان را می‌شویند زیر نظر داشت.

پژوهش‌ها چه می‌گویند؟

طبق پژوهشی از سوی مؤسسه تحقیقاتی گارتنر، هرچند تأثیرات قرنطینه و تعطیلی‌های ناشی از شیوع کووید19 سبب شد شماری از سازمان‌ها میزان سرمایه‌گذاری‌های خود در زمینه اینترنت اشیا را کاهش دهند، اما از سوی دیگر گروه بزرگتری را بر آن داشته تا با هدف کاهش اثرات منفی تحمیل شده از سوی کرونا، بیش از پیش روی اینترنت اشیا هزینه کنند (تصویر 5). کووید 19 نیروی محرکه‌ای برای گسترش استفاده ازIoT  شده است که البته با هوش مصنوعی و همزادهای دیجیتال (digital twins) تکمیل می‌شود. گارتنر پیش‌بینی می‌کند تا سال 2023 یک سوم شرکت‌های متوسط تا بزرگی که اینترنت اشیا را پیاده کرده‌اند دست‌کم یک همزاد دیجیتال1 را در پیاده‌سازی‌های خود بکار بگیرند و این یکی از تاثیرات شیوع کووید 19 است. در پژوهش گارتنر نظرات صدها نفر از کشور‌های آلمان، انگلستان، آمریکا، استرالیا، سنگاپور و هند مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس این پژوهش مشخص شد که 47 درصد کسب و کارها تصمیم دارند سطح سرمایه‌گذاری‌های خود در زمینه اینترنت اشیا را افزایش دهند. نکته مهم این است علی‌رغم اینکه این شرکت‌ها سابقه زیادی در حوزه اینترنت اشیا ندارند، اما از پیاده‌سازی اینترنت اشیا در آینده سود خوبی خواهند برد. آن‌ها مطمئن هستند که این سرمایه‌گذاری روی اینترنت اشیا برای آن‌ها سود خواهد داشت و در آینده این میزان سرمایه‌گذاری جبران خواهد شد. نتایج تحقیق جدیدی از Vodafone Business نیز نشان می‌دهد به سبب شیوع  کووید 19 روند استفاده کسب و کارها از راهکار اینترنت اشیا، رو به رشد است. این پژوهش با همکاری بیش از 1600 کسب و کار از 13 کشور در ماه می 2020 و در طول محدودیت‌های کرونایی انجام شد. بر اساس این پژوهش، اگرچه بسیاری از پروژه‌های اینترنت اشیا به سبب محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا به  تأخیر افتادند، اما 81 درصد از  کسب و کارها حالا استفاده از راهکارهای مبتنی بر  اینترنت اشیا را  در بالای فهرست اولویت‌های خود قرار داده‌اند. بیش از دو سوم و یا 77 درصد از شرکت‌کنندگان در این تحقیق بیان کرده‌اند که شیوع کووید19 سبب شده است که با بازنگری در روش‌های خود و با روی آوردن به اینترنت اشیا، ثبات و تطبیق‌پذیری بیشتری را در عملیات‌هایشان ایجاد کنند. این موضوع سبب افزایش سرعت اجرای پروژه‌های مبتنی بر اینترنت اشیا خواهد شد. این تحقیق از سوی دیگر نقشی که اینترنت اشیا در رابطه با داده‌ها ایفا می‌کند را روشن‌تر کرده است. به‌طوری‌که 86 درصد از پاسخ‌دهندگان بیان کرده‌اند که اینترنت اشیا شیوه‌ تجزیه و تحلیل و کار با داده‌ها را برایشان تغییر داده است. 

شکل۵ - نتایج پژوهش گارتنر: کووید 19 باعث خواهد شد تا سرمایه گذاری در صنعت اینترنت اشیا به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کند.

برخی کارشناسان معتقدند که اینترنت اشیا در حال ایجاد تحول در شیوه تفکر و اقدام شرکت‌ها است. به عقیده کارشناسان اینترنت اشیا در حال رشد است و به وضوح روشن است که اینترنت اشیا یک فناوری اساسی برای کسب و کارهایی است که می‌خواهند مقاوم‌تر و انعطاف‌پذیرتر باشند و با سرعت بیشتری با تغییر سازگار شده و به آن واکنش نشان دهند. در بحران فعلی که ناشی از کرونا است، چالاکی و انعطاف‌پذیری بیش از پیش برای کسب و کارها  اهمیت یافته است. این همان ویژگی‌هایی است که می‌توان با کمک اینترنت اشیا به آن‌ها دست یافت. اگر چه در گزارش Vodafone این نوع از فناوری قابل اعتمادتر است و استفاده از آن فراگیرتر خواهد شد،  اما امنیت سایبری همچنان چالشی مهم در این حوزه است که باید برای آن فکری کرد. با این حال 43 درصد از افرادی که در پژوهش Vodafone شرکت کرده‌اند بر این باورند که فرصت‌های عرضه شده  توسط اینترنت اشیا، به چالش‌هایی نظیر امنیت می‌چربد.

معجزه ماشین‌ها

شاید رواج استفاده از اینترنت اشیا در حوزه سلامت کمتر از سایر حوزه‌ها به چشم آید، اما شیوع کرونا عامل محرکی برای فراگیر شدن استفاده از اینترنت اشیا به ویژه در حوزه پزشکی و سلامت شده است. به‌طوری‌که به کمک این راهکار، می‌توان از فشار کاری تحمیل شده بر کادر درمان کاسته و زیرساخت‌های درمانی را سرپا نگه داشت. استفاده از راهکارهای مبتنی بر  RTLS در حوزه‌هایی نظیر ردیابی تجهیزات، کارکنان و خودکارسازی به منظور کاهش آلودگی، در دوران پساکرونا هم ادامه خواهد داشت. در آینده نوآوری‌های جدیدی نظیر هوش مصنوعی، روباتیک و امنیت سلامت به تدریج جای پای خود را در حوزه سلامت محکم خواهند کرد. پیش‌بینی می‌شود که ارزش صنعت پایش اقلام بیمارستانی (hospital asset tracking) تا سال 2025 به بیش از 53 میلیارد دلار برسد و این یعنی، ما هنوز در ابتدای راهی هستیم که پیش رفتن در آن از نظر مالی و جانی، سود زیادی برای جامعه بشری به همراه خواهد داشت و این، معجزه ماشین‌ها است.

پی‌نوشت:

1- همزاد دیجیتالی کپی دیجیتالی از یک محصول فیزیکی است که همزمان با طراحی اولیه محصول ایجاد شده و توسعه می‌یابد. در واقع همزاد دیجیتالی بازتاب‌دهنده وضعیت فعلی شیء مورد نظر است.