تحول دیجیتال

مطلب پیشنهادی

قسمت اول

مقدمه‌ای بر مهارت‌های دیجیتال

تحول دیجیتال (Digital Transformation)

تحول دیجیتال یا Digital Transformation، به تغییر و بهبود اساسی عملکرد یک سازمان با استفاده از فناوری‌های دیجیتال گفته می‌شود. یعنی ایجاد قابلیت‌ها و توانایی‌هایی که یک سازمان سنتی یا معمولی را به سازمان قرن بیست‌ویکمی تبدیل می‌کند. بدیهی است که برای چنین تغییر مهمی، داشتن یک وب‌سایت یا ایجاد چند اکانت در شبکه‌های اجتماعی کافی نیست و اساسا به این نوع تغییرات، تحول دیجیتال اطلاق نمی‌شود. 

برای توضیح این تعریف از تحول دیجیتال، مثالی می‌زنم. تا چند سال قبل، اگر می‌خواستید برای رفتن به نقطه دیگری از شهر از تاکسی استفاده کنید یا باید به کنار خیابان می‌رفتید و تاکسی می‌گرفتید و یا با آژانس تاکسی تلفنی تماس می‌گرفتید. اگر بخت یارتان بود، همان موقع برای‌تان تاکسی می‌فرستادند؛ اما گاه باید تا نیم‌ساعت یا بیشتر منتظر می‌ماندید تا خودروهای‌شان از ماموریت قبلی برگردند. وقتی هم سوار تاکسی می‌شدید معمولا نه زمان شروع مسافرت شهری ثبت می‌شد و نه اسم راننده را می‌دانستید و نه از مسیریاب برای تعیین کوتاه‌ترین مسیر استفاده می‌شد. بگذریم که همیشه هم باید پول نقد به‌همراه می‌داشتید. یکی از نکات مهم این که، کل پروژه سفر شما به‌طور معمول جایی ثبت نمی‌شد و در بهترین حالت، اسم راننده و مسافر  در دفتری در آژانس نوشته می‌شد. گاه بین راننده و مسافر، درگیری‌های لفظی درباره هزینه و یا مسیر انتخاب‌شده به‌وجود می‌آمد. البته انواع دیگری از تاکسی‌ها مانند تاکسی‌های بی‌سیم نیز وجود داشتند که با وجود سرعت بیشتر، تغییر قابل ملاحظه‌ای در فرآیند کار پدید نمی‌آوردند.

اما با ورود فناوری دیجیتال در عرصه سفرهای درون‌شهری، تحولی شگرف روی داد. حالا می‌توانید با استفاده از یک اپلیکیشن سفرهای درون‌شهری، تعداد و نوع خودرو، عکس و نام راننده، شماره پلاک خودرو و مسافت او با خودتان و هزینه سفر را  داشته باشید. به‌لحاظ زمان سفر، تقریبا فرقی نمی‌کند که کدام را انتخاب کنید، چرا که همه از اپ‌های مسیریابی استفاده می‌کنند. تمام پروسه سفر و مسیرهای طی‌شده ثبت می‌شود و برای پیگیری‌های آینده می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. هزینه‌های سفر نسبت به تاکسی‌های سنتی به مراتب پایین‌تر است و به همین دلیل، بسیاری از افراد که قبلا از وسایل همگانی یا ماشین‌های کرایه و خطی استفاده می‌کردند، امروز «اسنپ‌سوار» شده‌اند. اکنون حتا شرکت‌های تاکسیرانی نیز اپلیکشن‌های مخصوص خود را دارند.

در این مثال، وقوع تحول دیجیتال و تغییرات شگرفی که در این صنعت به وجود آورده است به روشنی قابل مشاهده است. بنابر این، هنگامی که از تحول دیجیتال صحبت می‌کنیم، حرف از استفاده از چند ابزار برای کمی بهتر یا ارزان‌تر شدن یک محصول یا خدمت نیست؛ حرف از تغییر و بهبود اساسی فرآیندها و تجربه استفاده‌کنندگان است. سازمان‌ها و شرکت‌هایی که به ماندن در بازار و آینده کسب‌و‌کار خود اهمیت می‌دهند، استراتژی تحول دیجیتال را در سرلوحه کار خود قرار می‌دهند، چرا که بدون آن و تنها با استفاده ظاهری و نمایشی از فناوری، به‌زودی از عرصه رقابت حذف خواهند شد.

مطلب پیشنهادی

مقدمه‌ای بر مهارت‌های دیجیتال

شکاف دیجیتال

مرکز غیردیجیتال کسب‌و‌کار

مفهوم تحول دیجیتال شامل سازمان و شرکت‌هایی که در اساس کار خود دیجیتالی هستند نمی‌شود. به‌عنوان مثال عبارت تحول دیجیتال برای اشاره به تغییرات شرکت‌های خارجی مانند گوگل، ای‌بی و داخلی مانند کافه بازار و تخفیفان به‌کار نمی‌رود، چرا که این شرکت‌ها در هسته و مرکز کار خود دیجیتالی هستند؛ بلکه این مفهوم برای سازمان‌ها و شرکت‌هایی به‌کار می‌رود که در مرکز کار خود غیردیجیتالی هستند اما برای گسترش و رشد خدمات و یا کسب‌وکار خود از ابزارهای دیجیتالی استفاده موثر می‌کنند. به‌عنوان مثال بعضی موسسات که پیش از ظهور ابزارهای نوین دیجیتال در زمنیه ارائه خدمات بهداشتی و پزشکی به منازل کار می‌کردند، اکنون با بهره‌گیری از تیم‌های برنامه‌نویسی و ابزارها و امکانات دیجیتال، فرآیندهای کاری، ارزش‌آفرینی و تجربه مشتری خود را کاملا دگرگون کرده‌اند. چنین موسساتی نمونه‌های بارز اجرای تحول دیجیتال هستند.

چرا و چگونه

تحول، یک مفهوم کمی نیست که بتوان برای همه سازمان‌ها یک نسخه واحد پیچید. بلکه طیفی است از اقداماتی برای ایجاد بهبود در سازمان. در یک سر این طیف می‌تواند بازسازی عمیق و وسیع جنبه‌های مختلف یک سازمان، مانند فرآیندها (تولید، مالی، منابع انسانی و...)، زنجیره تامین، گردش کار، محصول، تجربه مشتری و ساختارهای سازمانی وجود داشته باشد. چنین تحولی نیاز به دانش عمیق و مدیریتی ورزیده دارد که بتواند تمام این پروسه را به‌درستی هدایت کند. اما همه شرکت‌ها و سازمان‌ها در این حد و به‌صورت یک‌جا درگیر تحول سازمانی نمی‌شوند. در سر دیگر طیف شرکت‌هایی وجود دارند که تلاش می‌کنند این تغییرات را در بازه زمانی طولانی‌تری به‌انجام برسانند. این سازمان‌ها با استفاده از ابزارهای دیجیتال برای تغییر هر کدام از فرآیندها یا تغییرات در محصول یا خدمت یا کاهش هزینه‌ها، در بازه‌های از‌پیش‌تعیین‌شده اقدام می‌کنند. اما در مجموع موقعی می‌توان گفت شرکتی موفق به اجرای تحول دیجیتال شده است که بتواند به‌صورت یک‌جا یا تدریجی تحولی اساسی در جنبه‌هایی که برشمردم ایجاد کند و به واسطه‌ آن در بازار رقابت مزیتی قابل توجه کسب کند. پس از انجام این تغییرات، سازمان‌ها چابک‌تر و باهوش‌تر می‌شوند و می‌توانند نسبت به تغییرات بازار و نیازهای مشتریان واکنش‌های سریع و متناسب داشته باشند.

مطلب پیشنهادی

مقدمه‌ای بر مهارت‌های دیجیتال

سواد دیجیتال چیست؟

انواع و گستره تحول دیجیتال

تحول دیجیتال با اشکال مختلف و با در نظرگرفتن اولویت‌های هر سازمان به‌وقوع می‌پیوندد. شرکت‌ها یا سازمان‌ها هر کدام بسته به توانایی‌های خود از یک نوع یا از یک نقطه خاصی به تحول دیجیتال می‌پیوندند. 

1. تحول در فرآیند کسب‌وکار 

استفاده از نوع‌آوری و ابزارهای نوین، بر نحوه انجام کارها در داخل شرکت تاثیرگذار است. دسترسی کارکنان به ابزارها و شیوه‌های جدید و استفاده از آن‌ها می‌تواند فرآیندهای کاری را متحول کند. خودکارسازی فرآیندهای دستی و کاهش هزینه‌ها می‌تواند کمک کند که شرکت منابع مالی بیشتری را برای بازاریابی و یافتن بازارهای جدید و نیز بهبود تجربه مشتری و تقویت برند اختصاص دهد.

2. تحول در مدل کسب‌وکار

در اثر این تحول مدل‌های کسب وکار تغییر می‌کنند تا با شرایط جدید کسب‌وکار تطابق یابند. این که مدل کسب‌وکار تغییر پیدا کند مستلزم تحقیق و بررسی موشکافانه است. تغییر در مدل کسب‌وکار، به‌طور معمول شامل بخش استراتژیک کسب وکار برای کشف ظرفیت‌ها و راه‌های جدیدی نسبت به ظرفیت‌هایی است که تا به امروز در آن صنعت وجود داشته است. تاثیری که نتفلیکس بر بازار ویدیوهای خانگی گذاشت و یا آمازون بر بازار خرده‌فروشی، نتیجه تحول در مدل کسب‌وکار است.

مطلب پیشنهادی

مهارت‌های نرم در سه سال بسیار سخت

آشنایی با ده‌ مهارت مهم نرم

3. تحول در دامنه کسب‌وکار

این تحول به معنای فراتر رفتن از مرزهایی است که بازار فعلی را محدود کرده است. به عبارتی، شرکت با بهره‌گیری از ابزارهای نوین و تحول دیجیتال می‌تواند بازارهای جدید خلق کند که در‌های‌شان پیش از آن به روی شرکت بسته بود یا اساسا وجود نداشت. به‌عنوان مثال خرده‌فروشی آمازون، خدمات وب آمازون را راه‌اندازی کرد که در حال حاضر به بزرگترین شرکت ارائه‌دهنده خدمات رایانش ابری در جهان تبدیل شده است. این ظرفیت تغییر دامنه در اغلب صنایع وجود دارد که می‌تواند با استفاده از فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، علم داده‌ها، یادگیری ماشین، پوشیدنی‌های هوشمند و اینترنت اشیاء به فعل برسد.

4. تحول در فرهنگ

تحول دیجیتال، یک مولفه و رکن فرهنگی هم دارد که برای به‌ثمر نشستن هرگونه تحول دیجیتال ضروری است. این شاید یکی از دشوارترین بخش‌های کار است. در این بخش باید به کارکنان و حتا مدیران آموزش‌های متناسب با دنیای جدید داده شود تا بتوانند درک کنند که استفاده از ابزارها و روش‌ها و فرآیندهای مبتنی بر فناوری می‌تواند به بهبود شرایط کسب‌وکار، همکاری بیشتر و بهتر با دیگران و جذب مشتریان جدید منجر شود. تمام مزایایی که برای تحول دیجیتال برشمردم، تنها در سایه وجود نیروی کاری که حاضر باشد به‌طور مستمر یاد بگیرد به‌دست می‌آید.

5. تحولات ابری

تحولات ابری به سازمان‌ها کمک می‌کنند که سیستم‌های اطلاعاتی خود را به محیط‌های رایانش ابری منتقل کنند. اگرچه این مولفه در قیاس با سایر مولفه‌های بالا جزئی‌تر  به‌نظر می‌رسد، اما اهمیت آن کم‌تر از آن‌ها نیست. تقریبا تحول دیجیتالی را پیدا نمی‌کنید که توانسته باشد بدون استفاده از امکانات ابری به موفقیت رسیده باشد. خواه این ابرِ خصوصی سازمان باشد یا استفاده از فضای ابری که دیگران فراهم کرده‌اند. روش‌های استفاده از ابر می‌تواند متنوع باشد. یک سازمان می‌تواند تنها برنامه‌های کاربردی خود را به ابر منتقل کند یا داده‌هایش یا خدمات ویژه‌ای که به مشتریان ارائه می‌دهد.

در یاداشت شماره بعد، به موارد استفاده و نمونه‌های صنایع و بخش‌هایی که می‌توانند از تحول دیجیتال حداکثر استفاده را ببرند اشاره خواهم کرد.