آشنایی با محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی وب

تقسیم‌بندی زبان‌های برنامه‌نویسی وب

این زبان‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند. زبان‌های سمت کلاینت (Client-side) که سه گزینه اصلی دارند. HTML که ساختار اصلی صفحات وب را تعریف می‌کند. با استفاده از تگ‌های HTML، عناصر مختلفی مانند عنوان‌ها، پاراگراف‌ها، تصاویر، لینک‌ها و ... را در صفحه قرار می‌دهیم. CSS که ظاهر و سبک صفحات وب را تعیین می‌کند. با CSS می‌توان رنگ‌ها، فونت‌ها، اندازه‌ها، چیدمان و سایر ویژگی‌های ظاهری عناصر HTML را کنترل کرد. سومین گزینه JavaScript است که رفتارهای دینامیکی و تعاملی را به صفحات وب اضافه می‌کند. با استفاده از جاوا اسکریپت می‌توانیم عناصر صفحه را دستکاری کنیم، رویدادها را مدیریت کنیم و حتی بدون نیاز به بارگذاری مجدد صفحه، محتوای آن را تغییر دهیم.

گروه دوم زبان‌های سمت سرور (Server-side) هستند که PHP یکی از محبوب‌ترین زبان‌های سمت سرور است که برای تولید محتوای دینامیک، ارتباط با پایگاه داده و ساخت برنامه‌های کاربردی وب استفاده می‌شود. مورد بعد پایتون است. زبانی قدرتمند و خوانا است که با فریمورک‌هایی مانند Django و Flask برای توسعه وب‌سایت‌های پیچیده و مقیاس‌پذیر به کار می‌رود. گزینه بعد، Ruby است که زبانی شی‌گرا و انعطاف‌پذیر است که با فریمورک Ruby on Rails برای ساخت سریع و آسان وب‌اپلیکیشن‌ها استفاده می‌شود. گزینه محبوب بعدی، Java است که یک زبان برنامه‌نویسی عمومی است که با فریمورک‌های مانند Spring و Hibernate برای توسعه وب‌اپلیکیشن‌های سازمانی و پیچیده استفاده می‌شود. سی‌شارپ نیز  زبانی شی‌گرا و قدرتمند است که با فریمورک ASP.NET برای توسعه وب‌اپلیکیشن‌های تحت ویندوز استفاده می‌شود. همچنین، نباید از Node.js غافل شد که یک محیط زمان اجرا است که بر پایه جاوا اسکریپت ساخته شده و برای ساخت برنامه‌های سمت سرور و شبکه‌ای استفاده می‌شود.

زبان های HTML و CSS

CSS زبان طراحی برای صفحات وب است. CSS به شما اجازه می‌دهد تا ظاهر و چیدمان عناصر HTML را کنترل کنید. با استفاده از CSS می‌توانید رنگ‌ها، فونت‌ها، اندازه‌ها، فاصله‌ها و بسیاری موارد دیگر را تغییر دهید. این زبان دارای یکسری عناصر کلیدی است که پرداختن به همه آن‌ها امکان‌پذیر نیست. به طور مثال، سلکتورها (Selectors) ابزاری هستند که  برای انتخاب عناصر HTML استفاده می‌شوند. به طور مثال، سلکتور p همه پاراگراف‌ها را انتخاب می‌کند. ویژگی‌ها (Properties) برای تغییر ظاهر و چیدمان عناصر استفاده می‌شوند. به طور مثال، ویژگی color برای تغییر رنگ متن استفاده می‌شود. مقدارها (Values) برای تعیین رفتار ویژگی‌ها استفاده می‌شوند. به طور مثال، blue یک مقدار برای ویژگی color است. قطعه کد زیر یک فایل CSS را نشان می‌دهد.

p {

    color: blue;

    font-size: 16px;

}

فایل‌های CSS ارتباط نزدیکی با فایل‌های HTML دارند و در بیشتر موارد به هم لینک می‌شوند. به طور مثال، با استفاده از ویژگی style در تگ‌های HTML نیز می‌توان سبک‌دهی را انجام داد، اما استفاده از فایل‌های CSS جداگانه برای مدیریت بهتر سبک‌ها توصیه می‌شود. چرا HTML و CSS مهم هستند؟ از دلایل مهم در این زمینه به موارد زیر باید اشاره کرد:

• ساختار و محتوا: HTML ساختار محتوای یک صفحه را تعریف می‌کند.
• ظاهر و چیدمان: CSS ظاهر و چیدمان محتوای یک صفحه را کنترل می‌کند.
• جداسازی نگرانی‌ها: با جدا کردن ساختار از ظاهر، کدها خواناتر و نگهداری از آن‌ها آسان‌تر می‌شود.
• سازگاری با دستگاه‌های مختلف: با استفاده از CSS می‌توان وب‌سایت‌هایی طراحی کرد که در دستگاه‌های مختلف (کامپیوتر، موبایل، تبلت و ...) به خوبی نمایش داده شوند.

در یک نگاه کلی، HTML اسکلت و ساختار یک صفحه وب را ایجاد می‌کند و CSS به صفحات وب ظاهر و سبک می‌دهد.

زبان نشانه گذاری HTML

HTML مخفف HyperText Markup Language است و به زبان ساده، زبانی است که برای ساخت ساختار صفحات وب استفاده می‌شود. تصور کنید که HTML اسکلت یک ساختمان است و CSS ظاهر و دکوراسیون آن را تعیین می‌کند. HTML چه کاری انجام می‌دهد؟ HTML به مرورگر شما می‌گوید که هر بخش از صفحه چه چیزی است. به طور مثال، یک عنوان، یک پاراگراف، یک تصویر و ... با استفاده از HTML می‌توانید بین صفحات مختلف وب لینک ایجاد کنید، فرم‌هایی که برای دریافت اطلاعات از کاربران استفاده می‌شوند (مثل فرم ثبت‌نام یا فرم تماس با ما) را ایجاد کنید و تصاویر، ویدئوها و صدا را در صفحات وب خود با HTML قرار دهید. از عناصر اصلی HTML به موارد زیر باید اشاره کرد:

• تگ‌ها: تگ‌ها کلمات خاصی هستند که با علامت کمتر از (<) شروع و با علامت بزرگتر از (>) پایان می‌یابند. مثلاً <p> برای ایجاد یک پاراگراف استفاده می‌شود.
• عناصر: هر چیزی که در صفحه وب نمایش داده می‌شود، یک عنصر محسوب می‌شود. مثلاً یک عنوان (<h1>)، یک تصویر (<img>) و یک پاراگراف (<p>) همه عناصر هستند.
• ویژگی‌ها: ویژگی‌ها به عناصر اطلاعات اضافی می‌دهند. مثلاً در تگ <img>, ویژگی src برای مشخص کردن آدرس تصویر استفاده می‌شود.

دستورات زیر یک مثال ساده از HTML را نشان می‌دهند.

HTML

<!DOCTYPE html>

<html>

<head>

    <title>صفحه اول</title>

</head>

<body>

    <h1>سلام، این یک عنوان است</h1>

    <p>این یک پاراگراف است.</p>

</body>

</html>

<!DOCTYPE html>: این خط به مرورگر می‌گوید که این یک سند HTML5 است.

<html></html>: این تگ ریشه همه عناصر در یک صفحه HTML است.

<head></head>: در این بخش اطلاعاتی درباره صفحه مانند عنوان قرار می‌گیرد.

<body></body>: محتوا اصلی صفحه در این بخش قرار می‌گیرد.

چرا HTML مهم است؟ همه صفحات وب بر پایه HTML ساخته شده‌اند، یادگیری HTML نسبتاً آسان است و ساختار ساده‌ای دارد، همه مرورگرها HTML را پشتیبانی می‌کنند. با این توصیف باید بگوییم که HTML به ما کمک می‌کند صفحات وب ساده، وبلاگ‌ها، فروشگاه‌های آنلاین، برنامه‌های کاربردی وب و غیره را ایجاد کنیم.

جاوا اسکریپت

جاوا اسکریپت یکی از مهم‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی است که برای ایجاد صفحات وب پویا و تعاملی استفاده می‌شود. اگر تا به حال با یک وب‌سایت تعامل داشته‌اید که مثلا با کلیک روی یک دکمه، چیزی تغییر می‌کند یا یک بازی ساده داخل وب‌سایت انجام داده‌اید، حتما با جاوا اسکریپت روبرو شده‌اید. جاوا اسکریپت چیست و چه کار می‌کند؟ به زبان ساده، جاوا اسکریپت به صفحات وب این قابلیت را می‌دهد که به صورت دینامیک و واکنش‌گرا رفتار کنند. با استفاده از جاوا اسکریپت می‌توانیم: عناصر HTML را کنترل کنیم، مثلاً ظاهر یک عنصر را تغییر دهیم، آن را پنهان یا نمایش دهیم، یا موقعیت آن را در صفحه تغییر دهیم. به رویدادهای کاربر پاسخ دهیم. مثلا وقتی کاربر روی یک دکمه کلیک می‌کند یا روی یک فیلد متن تایپ می‌کند، واکنش نشان دهیم. محاسبات انجام دهیم، اعداد را با هم جمع کنیم، متن‌ها را دستکاری کنیم، و عملیات منطقی انجام دهیم. به سرور درخواست داده و پاسخ بگیریم، بدون نیاز به بارگذاری مجدد صفحه، اطلاعات جدیدی را از سرور دریافت کنیم. چرا جاوا اسکریپت مهم است؟ جاوا اسکریپت به وب‌سایت‌ها اجازه می‌دهد تا با کاربران تعامل داشته باشند و تجربه کاربری بهتری را فراهم کنند. با استفاده از جاوا اسکریپت می‌توانیم صفحات وب را به صورت پویا تغییر دهیم و محتوای آن‌ها را به‌روز کنیم. جاوا اسکریپت یک زبان بسیار قدرتمند است و امکان توسعه برنامه‌های پیچیده و کاربردی را فراهم می‌کند. جاوا اسکریپت یکی از محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی در دنیاست و جامعه بزرگی از توسعه‌دهندگان آن را پشتیبانی می‌کنند.

جاوا اسکریپت چگونه کار می‌کند؟ جاوا اسکریپت معمولاً در داخل فایل‌های HTML قرار می‌گیرد یا به صورت جداگانه نوشته شده و از طریق یک تگ <script> به فایل HTML لینک می‌شود. وقتی مرورگر یک صفحه HTML را بارگذاری می‌کند، کدهای جاوا اسکریپت را اجرا کرده و باعث می‌شود عناصر صفحه به صورت پویا رفتار کنند. جاوا اسکریپت در زمینه توسعه وب‌سایت‌های تعاملی، ایجاد منوهای کشویی، فرم‌های پویا، اسلایدشوها، و انیمیشن‌ها، ساخت بازی‌های آنلاین و توسعه اپلیکیشن‌های موبایل با استفاده از فریمورک‌هایی مانند React Native و Ionic استفاده می‌شود. همچنین، با استفاده از Node.js می‌توان از جاوا اسکریپت برای ساخت برنامه‌های سمت سرور نیز استفاده کرد. جاوا اسکریپت دارای یکسری مفاهیم کلیدی است که از مهم‌ترین آن‌ها به موارد زیر باید اشاره کرد:

• متغیرها: برای ذخیره داده‌ها استفاده می‌شوند.
• انواع داده: عدد، متن، بولین (درست یا غلط)، و ...
• عملگرها: برای انجام عملیات روی داده‌ها استفاده می‌شوند (مثلاً جمع، تفریق، مقایسه).
• شرط‌ها: برای تصمیم‌گیری در برنامه استفاده می‌شوند (مثلاً اگر یک شرط برقرار باشد، یک قطعه کد اجرا شود).
• حلقه‌ها: برای تکرار یک قطعه کد چندین بار استفاده می‌شوند.
• توابع: برای سازماندهی کدها و انجام وظایف خاص استفاده می‌شوند.
• شیء‌ها: برای نمایش داده‌های پیچیده و ساختار یافته استفاده می‌شوند.

برای شروع یادگیری جاوا اسکریپت، می‌توانید از منابع آموزشی مختلفی مانند کتاب‌ها، دوره‌های آنلاین، و آموزش‌های رایگان استفاده کنید. همچنین، تمرین کردن و ساخت پروژه‌های کوچک به شما کمک می‌کند تا مفاهیم را بهتر درک کنید.

پایتون

پایتون یک زبان برنامه‌نویسی قدرتمند، همه کاره و با خوانایی بالا است که به دلیل سادگی نحو و کتابخانه‌های غنی‌اش، یکی از محبوب‌ترین زبان‌ها در دنیای برنامه‌نویسی محسوب می‌شود. پایتون در حوزه‌های مختلفی مانند توسعه وب، علم داده، هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و اتوماسیون مورد استفاده قرار می‌گیرد. این زبان به دلیل تاکید بر خوانایی کد، به برنامه‌نویسان کمک می‌کند تا الگوریتم‌ها و منطق برنامه‌های خود را به صورت واضح و مختصر بیان کنند و در نتیجه، توسعه و نگهداری پروژه‌ها را آسان‌تر سازد.

فریمورک جنگو

جنگو یک فریمورک قدرتمند و متن‌باز پایتون است که برای توسعه سریع و آسان وب‌اپلیکیشن‌ها به کار می‌رود. این فریمورک همراه با ابزارها و ویژگی‌های بسیاری به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا بتوانند با تمرکز بر منطق کسب‌وکار خود، وب‌سایت‌ها و برنامه‌های پیچیده را بسازند. جنگو با استفاده از الگوی معماری MVC (Model-View-Controller) سازماندهی می‌شود و از ویژگی‌هایی مانند سیستم ORM قدرتمند، سیستم قالب‌بندی منعطف، و سیستم احراز هویت داخلی برخوردار است. این فریمورک به دلیل امنیت بالا، مقیاس‌پذیری خوب و جامعه کاربری بزرگ، انتخاب مناسبی برای توسعه انواع مختلف وب‌اپلیکیشن‌ها از وب‌سایت‌های کوچک تا پلتفرم‌های بزرگ و پیچیده است.

میکرو فریمورک فلسک

فلاسک یک میکروفریمورک سبک و انعطاف‌پذیر پایتون است که برای توسعه سریع و آسان وب‌اپلیکیشن‌ها به کار می‌رود. برخلاف فریمورک‌های سنگین‌تر مانند جنگو، فلاسک به توسعه‌دهندگان آزادی عمل بیشتری می‌دهد تا بتوانند با توجه به نیازهای پروژه خود، ساختار و ابزارهای مورد نظر را انتخاب کنند. فلاسک به عنوان یک میکروفریمورک، تنها اجزای ضروری برای ساخت یک وب‌اپلیکیشن را فراهم می‌کند و به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا با استفاده از افزونه‌ها و کتابخانه‌های جانبی، قابلیت‌های مورد نیاز خود را به آن اضافه کنند. سادگی، انعطاف‌پذیری و جامعه کاربری فعال، فلاسک را به انتخابی محبوب برای توسعه‌دهندگان پایتون تبدیل کرده است که به دنبال ساخت وب‌اپلیکیشن‌های کوچک و متوسط هستند.

روبی

روبی یک زبان برنامه‌نویسی شیءگرا، پویا و همه منظوره است که به دلیل خوانایی بالا و سادگی یادگیری، محبوبیت زیادی در میان توسعه‌دهندگان پیدا کرده است. این زبان توسط یوکیهیرو ماتسوموتو در ژاپن طراحی شده و بر روی اصول سادگی، بهره‌وری و شادی برنامه‌نویسی تاکید دارد. روبی به دلیل انعطاف‌پذیری بالا، در حوزه‌های مختلفی مانند توسعه وب، تست نفوذ، داده‌کاوی و اتوماسیون مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از معروف‌ترین فریمورک‌های مبتنی بر روبی، روبی آن ریلز است که برای توسعه سریع وب‌اپلیکیشن‌ها به کار می‌رود.

فریمورک Ruby on Rails

Ruby on Rails، یا به سادگی Rails، یک فریمورک وب متن‌باز است که بر پایه زبان برنامه‌نویسی روبی ساخته شده است. این فریمورک با تاکید بر اصل "کنوانسیون بر پیکربندی"، توسعه سریع و آسان وب‌اپلیکیشن‌ها را ممکن می‌سازد. Rails از الگوی معماری MVC سرنام (Model-View-Controller) پیروی می‌کند و با ارائه ابزارها و ساختارهای پیش‌فرض، به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا بر منطق کسب‌وکار تمرکز کنند. این فریمورک با جامعه بزرگ و پویای خود، پشتیبانی گسترده و منابع فراوانی را در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهد.

PHP

PHP یک زبان برنامه نویسی اسکریپتی سمت سرور است که به طور گسترده برای توسعه وب استفاده می‌شود. این زبان به دلیل سادگی، انعطاف‌پذیری و جامعه بزرگ کاربرانش، یکی از محبوب‌ترین زبان‌ها برای ساخت سایت‌ها و برنامه‌های وب دینامیک است. نحو زبان PHP شباهت زیادی به زبان طبیعی دارد و به همین دلیل یادگیری آن برای مبتدیان آسان است. PHP با بسیاری از پایگاه‌های داده، سیستم‌های عامل و سرورهای وب سازگار است و به شما اجازه می‌دهد تا برنامه‌های وب متنوعی را بسازید. همچنین، به دلیل موتور اجرایی قدرتمندش، سرعت اجرای بالایی دارد و توسط یک جامعه کاربری بسیار بزرگ و فعال مدیریت می‌شود که منابع، کتابخانه‌ها و فریمورک‌های زیادی را برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند. هنگامی که یک کاربر به یک صفحه وب شامل کد PHP درخواست می‌دهد، سرور وب این کد را اجرا می‌کند و نتیجه را به صورت HTML به مرورگر کاربر ارسال می‌کند. این فرایند به طور خودکار و پشت صحنه انجام می‌شود و برای کاربر قابل مشاهده نیست.

فریمورک لاراول

لاراول (Laravel) یک فریمورک متن‌باز و محبوب برای توسعه وب با زبان برنامه‌نویسی PHP است. این فریمورک با هدف ساده‌سازی فرآیند توسعه وب و ارائه ابزارهای قدرتمند برای ساخت برنامه‌های وب مدرن طراحی شده است. لاراول با سینتکس روان و خوانا، همراه با ویژگی‌های پیشرفته‌ای که به صورت پیش‌فرض ارائه می‌دهد، به یکی از پرطرفدارترین فریمورک‌های PHP تبدیل شده است.