کرونا و فراجهانی که ما را فرا خواهد گرفت

با خودم فکر می‌کنم اگر آن سال‌ها کرونا شایع شده بود، با فناوری‌ها و ابزارهای ارتباطی آن  دوره چطور می‌توانستیم به کار و زندگی‌مان برسیم؟ با آن کامپیوترهای بزرگ، آن اینترنت کند و ابزارهایی که هیچ کدام برای دوران قرنطینه آماده نبودند.  آیا کرونا در آن سال‌ها جرقه‌ای می‌شد برای ایجاد یک تحول اساسی در فناوری؟ آیا کرونا می‌توانست این انگیزه را ایجاد کند که شرکت‌های فناور، ایده‌های دیوانه‌وار کارکنان خود و حتی داستان‌های علمی تخیلی را سریع‌تر به واقعیت نزدیک کنند و آنچه اکنون به آن رسیده‌ایم، در آن سال‌ها به دستمان می‌رسید؟ رایانش کوانتومی، فضای ابری، چاپ سه‌بعدی، کلاس‌های مجازی، زنجیره بلوکی و ده‌ها مورد دیگر از جمله ایده‌هایی هستند که در دوران کرونا فرصت یافتند بیشتر دیده شوند و حتی به‌عنوان تنها راه‌حل برخی از مشکلات پیش آمده در دوران شیوع این بیماری به آن‌ها توجه شد (در بخش «شاهراه اطلاعات» به‌طور مفصل به این موارد پرداخته‌ایم). 

زندگی در دنیای مجازی هم از جمله همین ایده‌های دیوانه‌وار است. ایده‌ای که شاید پیاده کردن‌ آن در دوران پیش از کرونا آن‌چنان هم ضرورتی نداشت. اما حالا و در دوران مرگ‌های گسترده و قرنطینه فراگیر، دنیای مجازی به پناهگاهی امن برای در امان ماندن از ویروس تاجدار تبدیل شده است. همین هم باعث شده که اکنون، نگاه به زندگی مجازی دست‌کم برای من که سال‌ها این موضوع را دنبال کرده‌ام جذاب‌تر از همیشه باشد. حالا ما با چیزی فراتر از یاهومسنجر و حتی سکند‌لایف مواجه هستیم.  فروردین۸۷ در مقاله‌ای با عنوان «سکندلایف: آزمایشگاه مجازی جامعه‌شناسی» به جامعه مجازی سکندلایف اشاره کردم و این‌که در آن دوران، چطور زندگی در قالب‌ آواتارهای سکندلایف محبوبیت یافته بود تا جایی‌که خیلی‌ها برای خریدن ارز مجازی این جهان مجازی موسوم به «دلار لیندن»، دلار واقعی خرج می‌کردند. این جهان مجازی چنان پرجمعیت شده بود که توجه جامعه‌شناسان را به‌خود جلب کرد و آن‌ها به این دنیا به‌عنوان یک ابزار قدرتمند شبیه‌سازی جامعه و تحقیق بر روی آن نگاه می‌کردند. هفت سال بعد یعنی در سال ۹۴ هم مارک‌ زاکربرگ با حرکتی دو میلیارد دلاری شگفتی آفرید و از علاقه فیس‌بوک به ایجاد یک جهان مجازی مبتنی بر واقعیت افزوده و آواتارها پرده برداشت ( در شماره ۱۷۰ ماهنامه شبکه و در مطلبی با عنوان «در انتظار ماتریکس فیس‌بوک» به این موضوع پرداختم). حرکتی که امسال به بار نشست و فیس‌بوک موفق شد در مقیاسی بزرگ آن‌را در قالب دنیای مجازی «ورک‌رومز» بیازماید. حتی شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس هم که مبتنی بر گفتگوهای صوتی است و حاصل کرونا، قرار است جهان خود را واقعی‌تر کند و با افزودن صدای فراگیر، مخاطب را در یک اتاق مجازی صوتی قرار دهد. 

بیش از یک دهه از دوران سکندلایف گذشته است و حالا می‌توان جهان‌های مجازی ساخت که حتی اقتصادی قوی‌‌تر از سکندلایف داشته باشد. زنجیره‌ بلوکی و رمزارزها که آن‌ها هم در همین دوران کرونا خیز قابل‌توجهی برداشتند ایده جهان‌های مجازی را تقویت خواهند کرد. کرونا در کنار مرگ و وحشتی که به بشر امروز تحمیل کرده‌، موتور محرکه‌ای هم شده است تا بسیاری از فناوری‌ها از  جمله آن‌هایی که برای مجازی‌سازی جهان، ایجاد فراجهان و جهان‌های موازی لازم هستند با سرعت بیشتری پا بگیرند. کرونا بشر امروز را وادار کرده است تا در قالب آواتار و آی‌دی به دنیای مجازی پناه ببرد. دنیایی که قرار است روز به روز فراگیرتر و جذاب‌تر و واقعی‌تر شود. فراجهانی که شاید به همین زودی ما را فرا بگیرد. یادمان باشد همین حالا، افرادی مثل ایلان ماسک به‌طور جدی ایده اتصال مغز انسان به کامپیوتر را دنبال می‌کنند. ایده‌ای که فراجهان را فراتر از عینک‌های واقعیت مجازی و صدای فراگیر خواهد برد. ماتریکس ما را فرا خواهد گرفت. آیا آماده‌ایم؟