نگاهی به سکانس آشپزخانه در فیلم مردان اکس

این صحنه به سکانس آشپزخانه معروف است که شخصیت‌های داستان با مأموران امنیتی مواجه می‌شوند و کوییک‌سیلور با حرکات سریع خود آن‌ها را نجات می‌دهد. یک فضای پر از قطره‌های آب، ظروف آشپزخانه، مواد غذایی، گلوله، سوپ‌هایی که به زمین می‌ریزند و مأموران امنیتی به طوری که همه در یک لحظه از زمان بی‌حرکت و معلق مانده‌اند. سکانس آشپزخانه از جمله صحنه‌هایی است که ممکن است بیننده تصور کند به‌طور کامل در کامپیوتر ساخته شده است. در واقع، برای ساخت صحنه‌های مربوط به این بخش از فیلم ترکیبی از تصویربرداری سر صحنه، بدل‌کاری، اشیای کامپیوتری و جلوه‌های ویژه بصری استفاده شده است.

سکانس آشپزخانه
در سکانس آشپرخانه شخصیت کوییک‌سیلور با بازی اوان پیترز توانایی‌های خود را به نمایش می‌گذارد. در این صحنه او و دوستانش در آشپزخانه با مأموران امنیتی مواجه می‌شوند و وی با سرعت بسیار بالا در آشپزخانه حرکت می‌کند و دوستانش را نجات می‌دهد. دوربین این صحنه را از دید او به تصویر می‌کشد و می‌بینیم که او در حال حرکت است و افراد و لوازم در آشپزخانه ساکن و بی‌حرکت هستند. قطرات آب که از سیستم اطفای حریق می‌ریزند با سرعت بسیار آهسته‌ای دیده می‌شوند و گلوله‌های شلیک شده تا نزدیکی جهش یافته‌ها آمده است. به تصویر کشیدن جزییات شلیک‌ها، نمایش مواد غذایی و ظروفی که گویی در هوا معلق مانده‌اند و قطرات معلق در فضا در حالی که کوییک‌سیلور در میان صحنه به‌راحتی حرکت می‌کند، صحنه منحصر به‌فردی را به نمایش می‌گذارد (شکل 1).

 شکل 1: الف) تصویربرداری سر صحنه     ب) شات نهایی  

سکانس زمانی جالب‌تر می‌شود که کوییک‌سیلور با خیالی آسوده به افراد و ابزارهای موجود در صحنه دست می‌زند و مسیر گلوله‌ها و جهت اسلحه‌ها را تغییر می‌دهد. این صحنه حرکت آهسته ترکیبی است از تصاویر زنده، تصویرسازی کامپیوتری و حجم زیادی از جلوه‌های بصری. حرکت سریع کوییک‌سیلور در صحنه نیز ترکیبی از تصویربرداری زنده، استفاده از بدل‌کار و تصویربرداری در مقابل پرده سبز، تعویض دیجیتال بخشی از بدن وی با بدن دیجیتال و نیز نمایش تأثیر حرکت او بر قطرات معلق در هوا است. شرکت جلوه‌های بصری RSP با نظارت تیم کروسبی مسئول ساخت این سکانس بوده است. 

 شکل 2: الف) تصویربرداری سر صحنه    ب) شات نهایی 

طراحی سکانس
ایده اصلی در این سکانس این است که بیننده باید از دید کوییک‌سیلور صحنه را ببیند. ما او را می‌بینیم که در فضای آشپزخانه حرکت می‌کند، در حالی که افراد حاضر در آن‌جا و لوازم موجود در آشپزخانه تقریباً بی‌حرکت هستند (شکل 2 و 3). این‌که برایان سینگر کاملاً می‌دانست چه می‌خواهد کمک بزرگی در طراحی و پیاده‌سازی چنین صحنه دشواری کرد.

 شکل 3: الف) تصویربرداری سر صحنه       ب) شات نهایی 

تیم کروسبی سرپرست جلوه‌های بصری می‌گوید: «فرآیند ساخت این بخش از فیلم این طور آغاز شد که برایان ایده‌اش را در قالب یک استوری بورد پیاده کرد و با کمک شرکت The Third Floor، بر اساس آن استوری بورد انیمیشنی ساده (Pre-visualised) از تمام نماها تهیه شد.» انیمیشن ساده ساخته شده توسط The Third Floor به RSP کمک زیادی کرد تا پیش از شروع کار سکانس را طراحی و زمان‌بندی را تنظیم کنند. با استفاده از این پیش‌نمایش، مکان مناسب دوربین‌ها و جایی که لوازم نورپردازی باید نصب می‌شدند، مشخص شد (شکل 4).

 شکل 4: پیش‌نمایشی که The Third Floor ارائه کرد. با کمک این پیش‌نمایش RSP قادر بود نماهای سکانس آشپزخانه را دقیق‌تر طراحی کند.

با کمک این پیش‌نمایش اولیه مشخص شد چه میزان از نماهای مورد نیاز در این سکانس را می‌توان سر صحنه تصویربرداری کرد. آستینگ بونانگ، سرپرست گروه The Third Floor، می‌گوید: «ریچارد استامرز نگران این بود که مجبور باشیم برای بخش‌های زیادی از این سکانس از بدل‌های مجازی استفاده کنیم، ولی ما دریافتیم بخش زیادی از آن را می‌توان با بازیگر (و سر صحنه) گرفت و این حیرت‌انگیز بود.» اندازه‌گیری‌های صحنه انجام و اطمینان حاصل شد فضای کافی برای اجرای آن‌چه برای این سکانس طراحی شده است، سر صحنه وجود دارد. صحنه با این روش بررسی می‌شد و در صورت نیاز از طراح صحنه خواسته می‌شد تغییرات لازم را ایجاد کند. RSP کار گرافیک کامپیوتری و شبیه‌سازی مورد نیاز این سکانس را با اسکن لایدار (Lidar) سه‌بعدی دکور آشپزخانه آغاز کرد. به این ترتیب، مدل سه‌بعدی دقیقی از دکور تهیه شد که از آن برای طراحی چیدمان وسایل و حرکات صحنه، ردیابی صحنه‌ها و طراحی نورپردازی استفاده شد. بعد از طراحی، مرحله بعدی کار روی تک تک 31 شات بود. تهیه یک هیت‌مپ از نواحی صحنه که بیش‌تر در دید دوربین بود، به گروه RSP کمک کرد تا دریابند باید تمرکز خود را بیش‌تر بر کدام نواحی بگذراند و کدام نواحی به توجه و کار کم‌تری نیاز دارد. 

تصویربرداری با نرخ فریم بالا
صحنه‌های زنده با استفاده از دوربین‌های بسیار سریع 3D Phantom و با نرخ فریم 3200 فریم در ثانیه تصویربرداری شد. با این حال، باز هم این سرعت تصویربرداری، آن آهستگی مد نظر سازندگان را فراهم نمی‌کرد. به گفته آدام پاشکه، سرپرست DFX در RSP، فیلم‌های بسیار آهسته موجود در یوتیوب را بررسی کردند: «ما می‌خواستیم با نوعی از تصویربرداری سرعت بالا آشنا شویم که مردم عادی به‌طور روزمره می‌شناسند.» برایان سینگر در اوت 2013 در صفحه شخصی خود عکسی را به اشتراک گذاشت که میزان بسیار زیاد نور مورد نیاز برای ثبت جزییات رویدادهای سر صحنه توسط دوربین را نشان می‌داد. 
چنین نورپردازی شدیدی برای تصویربرداری با نرخ فریم بالا ضروری است. اوان پیترز بازیگر نقش کوییک‌سیلور در مصاحبه‌ای گفته بود: «نمی‌دانم چقدر استفاده از چنین نورهایی سر صحنه برای بازیگر ایمنی دارد. باز نگه داشتن چشم در چنین نور شدیدی کار دشواری است.» وی در پاسخ به این‌که کار در چنین نوری چطور است، گفت: «صحنه روشن است، فوق‌العاده روشن. خیلی از عوامل صحنه و از جمله خود برایان عینک دودی می‌زنند و هنرپیشه‌ها مجبورند برای مدت زمان زیاد در این نور شدید چشم‌هایشان را باز نگه دارند.» 
با این نرخ فریم، امکان ثبت تصاویر بسیار آهسته از صحنه‌ها و مثلاً بارش قطرات آب به‌طور واقعی به دست آمد. استامرز می‌گوید: «آزمایش‌های قابل توجهی برای ثبت تصاویر با حداکثر نرخ فریمی که Phantom می‌توانست در تفکیک‌پذیری 2K ارائه دهد انجام دادیم. گروه بدل‌کاران هم بررسی کردند که دیدن چه حرکاتی در چنین سرعتی می‌تواند برای بیننده جالب باشد؛ از مشت‌هایی که مأموران به خود می‌زنند گرفته تا ضربات مواد غذایی معلق در هوا.» بعد از تصویربرداری نماهای آهسته صحنه نوبت به تصویربرداری از شخصیت کوییک‌سیلور رسید. برای ایجاد این توهم که کوییک‌سیلور با سرعت بسیار بالایی در آشپزخانه حرکت می‌کند، با سرعت 120 فریم در ثانیه از پترز در حالی که روی یک تردمیل می‌دوید و همچنین از بدل وی که با کمک کابل روی دیوار حرکت می‌کرد تصویربرداری شد. تصویربرداری 120 فریم در ثانیه این امکان را فراهم می‌کرد که بتوان تغییرات ناگهانی سرعت کوییک‌سیلور در این سکانس را ساخت.

راه رفتن روی دیوار
دویدن کوییک‌سیلور روی دیوار دو بخش دارد. در بخشی که او از پشت سر دیده می‌شود، از بدل‌کار استفاده شده است که با کمک کابل روی دیوار حرکت می‌کند (شکل 5). 

 شکل 5 : الف) نمایی از سکانس آشپزخانه که در آن شخصیت کوییک‌سیلور روی دیوار می‌دود.

     ب) تصویربرداری از بدل‌کاری که با کمک کابل روی دیوار حرکت می‌کند.

برای نماهایی که کوییک‌سیلور از روبه‌رو دیده می‌شود، ترکیبی از تصویربرداری سر صحنه و در مقابل پرده سبز استفاده شده است (شکل 6). 

 شکل 6 : الف) نمای دویدن کوییک‌سیلور روی دیوار. در این صحنه او حین عبور از کنار ظرف سوپ آن‌ را می‌چشد.

   ب) تصویربرداری سر صحنه بدون حضور بازیگر    ج) تصویربرداری بازیگر مقابل پرده سبز

سر صحنه، دوربین با حرکت مقابل دیوار، نمای مورد نظر را بدون حضور پترز گرفت از پترز در مقابل پرده سبز تصویربرداری شد در حالی که روی یک تردمیل می‌دوید. با استفاده از یک دمنده پرقدرت، جریان هوای شدیدی به صورت او می‌خورد تا حس سرعت را بیش‌تر القا کند. برای تصویربرداری از وی در مقابل پرده سبز از تجهیزات استریوی Phantom استفاده شد تا نمای نزدیکی از چهره با نرخ فریم 250 فریم در ثانیه تهیه و جزییات حرکات پوست صورت و موی او در اثر برخورد جریان شدید باد به‌خوبی ثبت شود. قطرات آبی که در این نماها به چهره او برخورد می‌کند، همگی با استفاده از کامپیوتر اضافه شده‌اند و این کار نیازمند روتوسکوپی بسیار دقیق چهره او و شبیه‌سازی پیچیده سیال بود. در یکی از بخش‌های این سکانس، او حین دویدن از روی دیوار پایین می‌آید. در این‌جا لازم بود حین دویدن یک تغییر جهت 90 درجه به بدن بازیگر داده شود. 

 شکل 7: الف) نمای باز دویدن کوییک‌سیلور روی دیوار        ب) پای بازیگر به‌طور دیجیتال جایگزین شد.

استامرز در توضیح روش به کار رفته برای این بخش می‌گوید: «در این‌جا از ترفندی استفاده کردیم. به این صورت که برای به دست آوردن این چرخش 90 درجه به‌جای بازیگر دوربین را چرخاندیم و نورپردازی را تغییر دادیم. درست در لحظه‌ای که شخصیت باید از دیوار پایین بیاید، اوان پرتز از تردمیلی که روی آن می‌دوید به روی تردمیل دیگر پرید که کنار تردمیل نخست ولی کمی پایین‌تر قرار داشت. با چنین ترفندی به یک حرکت بسیار باورپذیر بدن رسیدیم که برای این صحنه به‌خوبی عمل کرد.» با این حال، RSP مجبور بود پاهای کوییک‌سیلور را به‌طور دیجیتال جایگزین کند تا پاها صحیح قرار گیرند (شکل 7).

حذف حرکات اضافه
از جمله کاربردهای جلوه‌های بصری کامپیوتری در این سکانس، حذف حرکات اضافی بازیگران بود. کوییک‌سیلور در نماهایی از این سکانس تغییراتی در وضعیت مأموران می‌دهد که تقریباً حرکتی ندارند. اسلحه‌هایشان را از دستشان می‌گیرد، مشت‌هایشان را روی صورتشان می‌گذارد (شکل 8) و جهت اسلحه‌ها را عوض می‌کند (شکل 9).

 شکل 8 : الف)  تصویربرداری سر صحنه در حالی که بازیگر نقش مأمور سعی می‌کند بی‌حرکت باشد.  

  ب)کوییک‌سیلور به مأموران دست می‌زند و حالت آن‌ها را تغییر می‌دهد.

این صحنه‌ها با سرعت 120 فریم در ثانیه تصویربرداری شده است و هرچند بازیگران به‌ویژه مأموران در سر صحنه و حین گرفتن این تصاویر بی‌حرکت هستند، ولی به دلیل این نرخ فریم بالای تصویربرداری جزیی‌ترین تکان‌های بازیگر کاملاً به چشم می‌آید. استامرز می‌گوید: «با کمک مت اسلون، سرپرست واحد دوم جلوه‌های بصری، آزمون‌های تصویربرداری انجام شد تا اطمینان حاصل شود این روش کار می‌کند.

 شکل 9: کوییک‌سیلور جهت دست مأموران را تغییر می‌دهد  الف: نمای دیده شده در فیلم     ب: نمای تصویربرداری شده سر صحنه

در مرحله پس از تولید، لازم بود بدن بازیگران سر صحنه به‌طور دیجیتال پایدار شود و حرکات اضافی احتمالی که ممکن بود در نتیجه تماس کوییک‌سیلور به‌طور ناخواسته ایجاد شده باشد، حذف شود. بر همین اساس، یک انیمیشن روتوسکوپی دقیق از همه بازیگران و اشیا در صحنه تهیه شد، به طوری که می‌توانستیم لوازم آشپزخانه، مواد غذایی و بارش قطرات آب را در اطراف آن‌ها قرار دهیم.»

استفاده از تصاویر مرجع
برای دستیابی به ظاهر عناصر سیال و گلوله‌های شلیک شده، گروه RSP به فیلم‌هایی که با سرعت زیاد گرفته شده بودند رجوع کرد و از منابعی نظیر یوتیوب برای یافتن چنین ویدیوهایی استفاده کرد. از جمله مواردی که آن‌ها می‌خواستند با بررسی چنین فیلم‌هایی بفهمند این بود که چه بخش‌هایی از تصاویر فیلم زنده را در این نرخ فریم می‌توان به‌صورت دیجیتال ساخت و در دنیای دیجیتال بازسازی کرد تا حس باورپذیری بیش‌تری در سکانس ایجاد شود. کروسبی می‌گوید: «همه ما در یوتیوب ویدیوهایی از سیالات با حرکت بسیار آهسته در حالات مختلف دیده‌ایم. ولی برای این سکانس ما برخی نماها را چنان آهسته نشان دادیم که حتی سریع‌ترین دوربین‌های حرفه‌ای امروزی قادر به دستیابی به آن نرخ فریم نیستند. می‌توان لحظه خروج یک گلوله از اسلحه را در یک عکس نشان داد، اما وقتی بخواهیم در یک تصویر متحرک این صحنه را نشان دهیم عبور گلوله حتی با نرخ 3000 فریم در ثانیه بسیار سریع اتفاق می‌افتد. بنابراین، مجبور بودیم برای این صحنه از درون‌یابی تصویر استفاده کنیم و چیزی بسازیم که باورپذیر و جالب باشد.» مواد غذایی نظیر سبزیجات، سوپ و برنج که راهی برای تصویربرداری پرتاب شدن و معلق شدنشان در هوا وجود نداشت، با جزییات بالا توسط کامپیوتر مدل‌سازی و رندر شدند. برای نورپردازی آشپزخانه و اشیا از HDR کمک گرفته شد.

اشیای معلق
به‌منظور بازسازی دقیق اشیا و لوازم موجود در صحنه و نمایش صحیح جنس و نوع آن‌ها، بیش از پنج هزار تصویر مرجع تهیه و از هر شیء و چیدمان موجود در آشپزخانه از زوایای مختلف عکس گرفته شد. مدل‌سازی لوازم صحنه توسط RSP حدود دو ماه و نیم زمان برد. علاوه بر آن، سه ماه صرف ترکیب و ساخت سکانس نهایی شد. با توجه به شمار زیاد اجزای موجود در صحنه، همه آن‌ها در سه گروه طبقه‌بندی شدند. اشیای سرامیکی و شیشه‌ای که RSP می‌دانست در این سکانس باید شکسته شوند، وسایلی که نمی‌شکستند و مواد غذایی. به‌جای این‌که چند عکس مرجع برای ساخت این اشیا گرفته شود، گروه RSP از هر چیزی که در صحنه بود با نورپردازی مشابه آن‌چه در شات نهایی دیده می‌شود عکس گرفت. از آن‌جا که هر شیء دیده شده در شات نهایی یک نسخه دیجیتالی از نمونه واقعی در صحنه واقعی بود، عکس‌های مرجع کمک بزرگی بودند برای اطمینان از این‌که نسخه‌های دیجیتال اشیا با نسخه‌های واقعی خود مطابقت خواهند داشت. حدود هشت قابلمه به‌طور واقعی با استفاده از کابل و پایه در صحنه نصب شده بودند (شکل 10) و بقیه لوازم همگی در کامپیوتر ساخته شدند. 

 شکل 10: تصویربرداری سر صحنه نمایی که کوییک‌سیلور سعی در تغییر جهت دادن گلوله‌ها دارد. در پس زمینه این تصویر ماکت ظرف سوپ در حال ریختن دیده می‌شود.

در صحنه از ماکت هم استفاده شده است. به‌عنوان مثال، ماهی‌تابه‌ای که ضربه به آن خورده و سوپ درون آن در حال ریختن روی زمین است به‌صورت یک ماکت ساخته شد و در صحنه قرار گرفت (شکل‌های 2 ـ ب، 3 ـ ب و 5  ـ ب). قطرات آب به‌ویژه چالش‌برانگیز بود؛ زیرا کوییک‌سیلور با حرکت سریع در آشپزخانه از میان این قطرات عبور می‌کرد و اثر این حرکت سریع وی روی قطرات معلق در هوا باید نمایش داده می‌شد. کروسبی درباره روش شبیه‌سازی می‌گوید: «ما در این سکانس کوییک‌سیلور را از زوایای مختلفی می‌بینیم؛ بنابراین، یک روش شبیه‌سازی و طراحی برای همه این زوایای دید مناسب نبود.» نمایش قطرات آب پیچیدگی ویژه‌ای داشت. به دلیل این‌که در این نماها اجزای صحنه تقریباً ثابت هستند، امکان استفاده از ترفندهای معمول نظیر موشن بلور وجود نداشت و قطرات آب به‌طور کامل باید نمایش داده می‌شدند و نحوه انعکاس و شکست نور در آن‌ها به‌دقت ساخته می‌شد (شکل 11). 

 شکل 11: شبیه‌سازی رفتار قطرات آب برای این سکانس بسیار دشوار بود. قطرات حرکت بسیار کمی دارند و در نمایش جزییات نورپردازی باید دقت زیادی می‌شد.

معمولاً در گرافیک کامپیوتری برای شبیه‌سازی قطرات آب به این صورت عمل می‌شود؛ منتشر شدن آب دیجیتال، تأثیر دادن جاذبه و شبیه‌سازی ریزش قطرات، و در نهایت شبیه‌سازی برخورد قطرات با اجسام. در این سکانس خاص چنین روندی قابل استفاده نبود. همه قطرات آب و اجسامی که قطرات با آن برخورد خواهند کرد دیده می‌شوند و تعداد برخوردها بسیار زیاد است. مدت شبیه‌سازی مورد نیاز برای دستیابی به هدف در این سکانس خارج از توان این شرکت بود.

سکانسی مفرح
سکانسی که به ظاهر ساخت آن با استفاده از کامپیوتر کار ساده‌ای به نظر می‌رسد، یک چالش بزرگ برای گروه سازنده بود. استفاده از روش‌های متنوع در ساخت سکانس آشپزخانه به‌خوبی مشخص می‌کند که در ساخت یک فیلم هیچ روشی بر دیگری برتری ندارد. در این سکانس از تکنیک‌های سنتی و مدرن، جلوه‌های ویژه میدانی و جلوه‌های دیجیتال و تکنیک‌های مختلف تصویربرداری و متحرک‌سازی برای رسیدن به هدف استفاده شده است و ترکیب همه این روش‌ها ساخت چنین صحنه دشواری را ممکن ساخته است (شکل 12). 

 شکل 12: از جمله صحنه‌هایی که ممکن است به نظر برسد با شبیه‌سازی کامپیوتری ساخته شده است و این صحنه به نمایی مربوط است که کوییک‌سیلور با انگشت به‌صورت یکی از مأموران دست می‌زند و پوست صورت او موج می‌زند. برای ساخت این صحنه از فشار هوای زیاد و تصویربرداری با نرخ فریم بالا استفاده شده است.

هرچند بر این صحنه ایراداتی وارد است (مثلاً این‌که چطور کوییک‌سیلور با واکمنی که با سرعت معمولی در حال کار کردن است به آهنگ گوش می‌دهد، در حالی که کل حرکاتش در این صحنه چند ثانیه طول نمی‌کشد!)، اما از این موارد که بگذریم از نقطه نظر فنی، این سکانس شاید یکی از سکانس‌های به‌یادماندنی سال‌های اخیر باشد. به‌ویژه این‌که بسیار هم بامزه از کار درآمده است.

منابع: 1 و 2 و 3 و4 و 5