به اعتقاد تحلیل‌گران فیسبوک بیش از اندازه بزرگ است که شکست بخورد

در چند هفته گذشته، فیسبوک، کمبریج آنالیتیکا و داده‌هایی که به شکل هدفمند این موسسه از کاربران امریکایی جمع‌آوری کرده و مورد بهره‌برداری قرار داده بود در صدر اخبار قرار گرفته است. داده‌هایی که از 50 میلیون کاربر فیسبوک بدون رضایت آن‌ها جمع‌آوری شده و مورد استفاده قرار گرفت در حال حاضر و در زمان زمان نگارش این مقاله یک ضرر 60 میلیارد دلاری را برای فیسبوک به ارمغان آورده است. در حالی که مارک زاکربرگ خود را برای ارائه توضیحات در مقابل کنگره آماده می‌کند اما به این پرسش مهم می‌رسیم که آیا فیسبوک که اکنون به یکی از ارکان اصلی دنیای فناوری تبدیل شده ممکن است از این بابت متحمل صدمات جدی شده و سقوط کند؟ آیا زندگی بسیاری از مردم و شرکت‌هایی که در فیسبوک سرمایه‌گذاری کرده‌اند تحت تاثیر این طوفان قرار خواهد گرفت؟ بزرگی فیسبوک به این شرکت کمک خواهد کرد یا فیسبوک  درهم شکسته خواهد شد؟

آیا شیرازه فیسبوک از هم گسسته شده و شکسته خواهد شد؟

واقعیت این است که فیس‌بوک به اندازه‌ای در سیلیکون ولی بزرگ شده و رشد پیدا کرده است که به نظر نمی‌رسد صدمه‌ای جبران‌ناپذیر را متحمل شود. اگر به دهه 90 میلادی بازگردیم مشاهده می‌کنیم که مدافعان قانون ضدانحصاری در ایالات متحده از انحصار همه جانبه ویندوز مایکروسافت به سطوح آمدند و مصمم شدند در این زمینه تصمیم جدی اتحاذ کنند. آن‌ها به دپارتمان‌ها و نهادهای قانونی ایالات متحده نامه نوشتند و خواستار آن شدند تا این غول نرم‌افزاری را به شکلی درهم بکوبند. به‌طوری که در نهایت مایکروسافت به چند شرکت کوچک‌تر تقسیم شود. درست است که مایکروسافت در آن زمان تا یک قدمی تقسیم شدن به چند شرکت کوچک‌تر پیش رفت اما در نهایت این اتفاق به دلایل مختلف رخ نداد، اما در مقابل با یکسری محدودیت‌ها روبرو شد و مجبور شد در بازارهای جدید با رویکرد بسیار کند حرکت کند که همین موضوع فرصت را در اختیار شرکت‌های دیگری قرار داد تا رشد کرده، برخی از آن‌ها رقیب مایکروسافت شده و برخی دیگر از آن عبور کنند. اما مهم‌ترین نتیجه به دست آمده در آن زمان تغییر فرهنگ بود.

در حالی که مایکروسافت در آن زمان هوشمندانه رفتار کرد در مقابل فیسبوک این‌گونه عمل نمی‌کند. همین موضوع باعث شده و خواهد شد تا مجریان و نهادهای ذیربط کنترل امور را به دست گرفته و به شکل بهتری بازی کنند. اگر مایکروسافت در آن زمان دچار اشتباهاتی شده بود، اما این اشتباهات هیچ‌گاه باعث نشدند تا سرنوشت یک رویداد مهم آن هم در مقیاس ملی تحت تاثیر این اشتباهات قرار گیرد. رویکرهای مایکروسافت تنها روی برخی از شرکت‌های امریکایی تاثیرگذار بود، اما رویکرد فیسبوک در قبال تبلیغات منتشر شده در این رسانه‌ اجتماعی و کنترل و نقشی که در این زمینه بر عهده داشت موضوعی نیست که به سادگی بتوان از آن عبور کرد. در ماه فوریه بیل گیتس به سیلیکون ولی هشدار داد که ممکن است زمان فعالیت بدون نظارت دولتی بر عملکرد شرکت‌های خصوصی به سر آمده باشد. او گفت: «شرکت‌ها باید مراقب باشند، در حالی که این‌گونه عمل نمی‌کنند..... آن‌ها باید مانع از آن شوند که تحت تاثیر نظارت‌های حاکمیتی کار کرده و برای انجام یکسری کارها پاسخ‌گو باشند. رویکرد شرکت‌ها باید به گونه‌ای باشد که ما بتوانیم به آن‌ها اعتماد کنیم.»

مطلب پیشنهادی

نگاهی به رسوایی اخیر فیسبوک

بحران بزرگ، فیسبوک را به کجا خواهد برد

در آن زمان خبرنگاری از او سوال کرد که به نظر آقای بیل گیتس این اتقال در حال رخ دادن است؟ او گفت: «بدون شک چنین است.» درس‌هایی که ما از مایکروسافت گرفتیم نشان می‌دهند که شما برای خراب کردن یک شرکت یا قرار دادن شرکت در وضعیت پاشنه آشیل در آینده نیازی ندارید یک پرونده فوق‌العاده خطرناک را آماده کنید. شما ممکن است که فیسبوک را شکست ندهید، اما می‌توانید این شرکت را به موجودیتی تبدیل کنید که از سایه خود نیز بترسد. به‌طور مثال می‌توانید در غالب قوانین چندگانه‌ای آن‌را مجبور کنید که بیشتر از چند شرکت‌ را خریداری نکند.

آیا فیسبوک کاربران خود را از دست خواهد داد؟

با استناد به آخرین گزارش‌ها، بسیاری از مردم در شبکه‌های اجتماعی مختلف اعلام کرده‌اند که از فیسبوک جدا شده یا به‌طور کامل حساب کاربری خود را در فیسبوک بسته‌اند. بدون شک این گروه از مردم طیف گسترده‌ای را شامل می‌شوند. واقعیت این است که بی اعتمادی مردم به فیسبوک رویکردی تدریجی است و این تازه شروع داستان است. علاوه بر این، در حال حاضر تعداد کاربران ساکن در ایالات متحده و کانادا سودآورترین بازار این شرکت به شدت روبه تنزل است و به مرور زمان از تعداد کاربران این شبکه اجتماعی کاسته خواهد شد. با این حال، زمانی که بزرگی فیسبوک را در نظر می‌گیرد، مشاهده می‌کنید که اگر یک میلیون نفر به نشانه اعتراض این شبکه را ترک کنند تنها معادل 0.05 درصد کاربران این شبکه خواهند بود. ترک کردن فیسبوک سخت است. این شبکه به یکی از ارکان اصلی زندگی مردم تبدیل شده است. خاطرات سال‌های مختلف مردم، دوستیابی و پیاده‌سازی یک مکانیزم ساده برای برقراری ارتباط با جامعه مسائلی نیستند که مردم به سادگی بتوانند از کنار آن‌ها عبور کنند. برای برخی از مردم گذر از فیسبوک به سادگی امکان‌پذیر بوده و در حقیقت یک امتیاز است، به ویژه در کشورهایی که بازارهای نوظهور داشته و به راحتی نمی‌توانند در خصوص فعالیت‌های تجاری خود در فیسبوک هزینه کنند. در مقابل برای برخی از مردم در کشورهای مختلف فیسبوک مترادف با اینترنت است. اما پیامد مهم بی اعتمادی مردم فرسایش تدریجی فیسبوک و از دست دادن تدریجی کاربران است. آمارها نشان می‌دهند که نیمی از آمریکایی‌ها که در بازه سنی 12 تا 17 سال قرار دارند عضو این پلتفرم نیستند، در مقابل زیربنای این شبکه بر پایه افرادی قرار دارد که سن بالایی دارند. با این وجود جوانان هنوز هم عاشق اینستاگرام هستند و حتا افرادی که عضو هشتک حذف فیسبوک شده‌اند تمایلی ندارند تا از این برنامه به اشتراک‌گذار تصاویر جدا شوند. به‌طور میانگین ماهانه نزدیک به 1.5 میلیارد نفر از واتس‌آپ استفاده می‌کنند و بسیاری از مردم به عنوان یک وسیله ارتباطی اولیه به آن وابسته هستند، در نتیجه این افراد آن‌را ترک نخواهند کرد.

آیا فیسبوک مشتریان خود را از دست خواهد داد؟

کاری که از سوی کمبریج آنالیتیکا و فیسبوک انجام گرفت به وضوح نشان داد که بخش عمده‌ای از کاربران فیسبوک افراد عادی هستند، اما مشتریان ارائه‌دهنده تبلیغات این شبکه نیز کم نیستند. فرسایش تدریجی فیسبوک به معنای آن است که برخی از برندها فیسبوک را ترک خواهند کرد. البته بازاریاب‌های بزرگ پیش از آن‌که با فیسبوک خداحافظی کرده و طیف گسترده‌ای از کاربران خود را از دست بدهند باید به فکر جایگزینی در این زمینه باشند. بریان وریز تحلیل‌گر Pivotal می‌گوید: «ما باید شاهد یک کاهش چند درصدی در میان افرادی باشیم که در فیسبوک تبلیغ می‌کنند. این افراد به‌طور گسترده‌ای فیسبوک را ترک خواهند کرد.»

فیسبوک شبیه به شرکت‌های دولتی هر سه ماه یکبار گزارشی از وضعیت درآمدهای خود ارائه می‌کند. تقریبا همه رسانه‌ها در انتظار گزارش سه ماهه بعدی فیسبوک هستند تا تاثیر بحران اخیر را بر وضعیت اقتصادی این شرکت مورد بررسی قرار دهند. البته بعید به نظر می‌رسد که تاثیر خروج کاربران یا کم شدن تبلیغات تا آن زمان تاثیر محسوسی روی عملکرد فیسبوک داشته باشد. برخی از تحلیل‌گران بر این باور هستند که فیسبوک نیز در نهایت به سرنوشت MySpace دچار خواهد شد و ما سرانجام از این شبکه اجتماعی خسته خواهیم شد.