برنامه‌نویسی سمت سرور چیست و زبان‌های پرکاربرد آن کدامند؟

برنامه‌نویسی سمت سرور چیست؟

مرورگرهای وب برای برقراری ارتباط با سرورهای وب از پروتکل‌های HTTP و HTTPS استفاده می‌کنند. هنگامی‌که کاربر روی لینکی در یک صفحه کلیک می‌کند یا جست‌وجویی انجام می‌دهد، یک درخواست HTTP Request از مرورگر او برای سرور هدف (Target Server) ارسال می‌شود. این درخواست، آدرس تعیین‌شده توسط کاربر (URL) برای تشریح منبع درخواستی، روشی برای تعریف متدی (Method) که قرار است واکشی اطلاعات (Get) را انجام دهد، حذف (Delete) یا ارسال (Post) و اطلاعات اضافی رمزنگاری (Encryption) شده در پارامترهای URL است. هنگامی‌که سرور، پیام درخواست کلاینت (Client Request) را دریافت می‌کند، آن‌را پردازش می‌کند و با استفاده از پیام پاسخ HTTP Response نتیجه را برای مرورگر کاربر ارسال می‌کند. پاسخ، عبارتی یک خطی است که موفقیت یا عدم موفقیت پردازش درخواست را نشان می‌دهد. عبارت HTTP/1.1 200 OK بیان‌گر موفقیت‌آمیز بودن یک درخواست است.

برنامه‌نویسی سمت سرور به مجموعه کدنویسی‌هایی که برای ساخت برنامه‌ها یا اسکریپت‌هایی که قرار است روی سرور اجرا شوند اشاره دارد. به بیان دیگر، برنامه‌نویسی سمت سرور به‌معنای ساخت داده‌های پویا و سفارشی روی یک سرور از طریق زبان‌های برنامه‌نویسی و ارسال نتایج برای کاربر است. وب‌سایت‌ها از کدهای سمت سرور برای نمایش پویای داده‌های مختلف استفاده می‌کنند. این کدها، از بانک اطلاعاتی سمت سرور خارج و برای نمایش به کاربر توسط کدهای زبان‌های مختلف مانند جاوااسکریپت استفاده می‌شوند. برنامه‌نویسی سمت سرور به وب‌سایت‌های پویا کمک می‌کند محتوای مورد علاقه هر کاربری را بر اساس منابع و علایق او برجسته و سفارشی‌سازی کنند. یکی از مزایای بزرگ برنامه‌نویسی سمت سرور، استفاده درست و هوشمندانه از منابع و اطلاعات ذخیره شده است. به‌طور مثال، استفاده مجدد از اطلاعات کارت اعتباری ذخیره‌شده کاربر برای تسهیل پرداخت‌های بعدی، یکی از کاربردهای برنامه‌نویسی سمت سرور است. بد نیست بدانید که برنامه‌نویسی سمت سرور تعامل با کاربران را از طریق ارسال اعلان‌ها و به‌روزرسانی‌ها از طریق ایمیل یا کانال‌های دیگر افزایش می‌دهد. 

وب‌سایت ایستا چیست؟

شکل ۱، معماری پایه‌ای وب‌سرور برای وب‌سایت‌های ایستا را نشان می‌دهد. وب‌سایت ایستا، نوع خاصی از وب‌سایت‌های اینترنتی است که وقتی منبع خاصی از سرور درخواست می‌شود، همان محتوای کدشده سخت (Hard Coded) را از سرور باز می‌گرداند. به این معنا که تغییری در کدهای محتوا ایجاد نمی‌کند و موردی که کاربر درخواست کرده را برای مرورگر او ارسال می‌کند. هنگامی‌که کاربر قصد باز کردن یک صفحه ایستا را دارد، مرورگر درخواست HTTP Get را برای آدرس اینترنتی مشخص شده اجرا می‌کند. برای پاسخ به درخواست مرورگر، سند مورد درخواست توسط سرور از مخازن بازیابی می‌شود و درخواستی که شامل اطلاعات و وضعیت موفقیت‌آمیز بودن پردازش است برای مرورگر ارسال می‌شود. اگر به هر دلیلی دسترسی به فایل‌ها در سرور امکان‌پذیر نباشد، وضعیت خطا بازگردانده می‌شود. 

شکل ۱

وب‌سایت پویا چیست؟

وب‌سایت‌های پویا (Dynamic Site)، نوع دیگری از وب‌سایت‌ها هستند که محتوایی تعاملی و پویا به کاربر نشان می‌دهند. صفحات HTML در وب‌سایت‌های پویا با وارد کردن داده‌ها از پایگاه داده در مکان مخصوص آن‌ها در قالب‌های HTML ساخته می‌شوند. رویکرد فوق بهترین روش برای ذخیره‌سازی حجم بالایی از داده‌های محتوایی است. وب‌سایت‌های پویا داده‌های مختلف را برای آدرس اینترنتی، بر اساس اطلاعات مورد نیاز کاربر یا منابع ذخیره‌شده آماده می‌کنند، پردازش‌هایی روی اطلاعات انجام می‌دهند و نتیجه را برای مرورگر کاربر ارسال می‌کنند. 

بخش عمده‌ای از کدهای وب‌سایت‌های پویا باید سمت سرور اجرا شوند. تولید این کدها، برنامه‌نویسی سمت سرور (Server Side Programming) نام دارد. شکل ۲، معماری یک وب‌سایت‌ پویا را نشان می‌دهد. در این‌جا، مرورگر درخواست HTTP را به سرور ارسال می‌کند، سرور درخواست را پردازش می‌کند و نتیجه را در قالب پاسخ HTTP برای مرورگر ارسال می‌کند. در شکل ۲، در بخش 2، درخواست‌های منابع پویا به‌جای ارسال به کدهای سمت سرور، به یک برنامه وب‌محور (Web Application) ارسال می‌شوند. در بخش 3، سرور درخواست را ترجمه می‌کند و اطلاعات را از پایگاه داده بازیابی می‌‌کند. در بخش 4، داده‌های بازیابی شده با قالب‌های HTML ترکیب می‌شوند و در بخش‌های 5 و 6، پاسخی حاوی اچ‌تی‌ام‌ال‌های تولید شده را ارسال می‌کند.

شکل 2

برنامه‌نویسی سمت سرور و سمت کلاینت، یکسان هستند؟

اجازه دهید، اکنون به این پرسش مهم پاسخ دهیم که برنامه‌نویسی سمت سرور و سمت کلاینت چه تفاوت‌هایی با یک‌دیگر دارند؟ از مهم‌ترین تفاوت‌های این دو سبک برنامه‌نویسی به موارد زیر باید اشاره کرد:

• به‌طور معمول، آن‌ها از زبان‌های برنامه‌نویسی یکسانی استفاده نمی‌کنند (به استثنای جاوااسکریپت که می‌تواند در سمت سرور و کلاینت استفاده شود).
• آن‌ها در محیط‌های مختلف سیستم‌عامل اجرا می‌شوند.
•  کد در حال اجرا در مرورگر به‌عنوان کد سمت کلاینت شناخته می‌شود و در درجه اول به بهبود ظاهر و رفتار یک صفحه وب رندرشده اشاره دارد. مورد مذکور، شامل انتخاب و سبک‌دهی به مولفه‌های رابط کاربری، ساخت طرح‌بندی، پیمایش، اعتبارسنجی فرم و غیره است. در مقابل، برنامه‌نویسی سمت سرور بیشتر شامل انتخاب محتوایی است که در پاسخ به درخواست‌ها به مرورگر بازگردانده می‌شود. کد سمت سرور وظایفی مانند اعتبارسنجی داده‌ها و درخواست‌های ارسال شده، استفاده از پایگاه‌های داده برای ذخیره و بازیابی داده‌ها و ارسال داده‌های صحیح به کلاینت را مدیریت می‌کند. 
•  کد سمت کلاینت با استفاده از HTML، CSS و جاوا‌اسکریپت نوشته می‌شود، این کد در یک مرورگر وب اجرا می‌شود و دسترسی کمی به سیستم عامل اصلی (از جمله دسترسی محدود به فایل‌سیستم) دارد یا اصلاً دسترسی ندارد.
•  توسعه‌دهندگان وب نمی‌توانند کنترل کنند که هر کاربر ممکن است از چه مرورگری برای مشاهده یک وب‌سایت استفاده کند، بنابراین، ممکن است یک وب‌سایت یا صفحات وب روی برخی از مرورگرها به دلیل عدم پشتیبانی از فناوری‌های مختلف به‌درستی نشان داده نشود؛ از این‌رو بخشی از چالش برنامه‌نویسی سمت کلاینت، حل مشکل عدم نمایش درست صفحات در مرورگر‌های مختلف است.
•  کد سمت سرور را می‌توان به زبان‌های برنامه‌نویسی مختلفی نوشت. از زبان‌های برنامه‌نویسی سمت سرور محبوب باید به PHP، Python، Ruby، C# و JavaScript (NodeJS) اشاره کرد. کد سمت سرور به سیستم‌عامل سرور دسترسی کامل دارد و توسعه‌دهنده می‌تواند انتخاب کند از چه زبان برنامه‌نویسی و نسخه خاصی برای کدنویسی استفاده کند. 
•  به‌طور معمول، توسعه‌دهندگان کد خود را با استفاده از چارچوب‌های وب می‌نویسند. چارچوب‌های وب مجموعه‌ای از توابع، اشیاء، قوانین و ساختارهای کد هستند که برای حل مشکلات رایج، سرعت بخشیدن به توسعه و ساده‌سازی انواع مختلف وظایف در یک دامنه خاص طراحی شده‌اند.
•  در حالی‌که هم کد کلاینت و هم کد سمت سرور از چارچوب‌ها استفاده می‌کنند، اما تفاوت‌های بزرگی در این زمینه وجود دارد. چارچوب‌های وب سمت کلاینت وظایف طرح‌بندی و ارائه اطلاعات را ساده می‌کنند، در حالی که چارچوب‌های وب سمت سرور بسیاری از عملکردهای وب‌سرور را هدفمند می‌کنند. در صورت عدم استفاده از این چارچوب‌ها مجبور هستید خودتان آن‌ها را پیاده‌سازی کنید (مانند پشتیبانی از نشست‌ها، پشتیبانی از مکانیزم احراز هویت کاربران، دسترسی آسان به پایگاه داده، کتابخانه‌های قالب‌بندی (Templating) و غیره).
•  چارچوب‌های سمت کلاینت اغلب برای تسریع در روند توسعه کد سمت کلاینت استفاده می‌شوند، اما ضرورتی به استفاده از آن‌ها وجود ندارد و می‌توانید همه کدها را خودتان بنویسید. در واقع، اگر وظیفه شما طراحی یک رابط کاربری برای یک وب‌سایت کوچک و ساده است، نوشتن کد‌ها سریع‌تر و کارآمدتر است؛ زیرا دیگر نیازی به فراخوانی چارچوب‌ها ندارید و در آینده نگران تغییرات یا ناهماهنگی‌ها به‌دلیل انتشار نسخه جدیدی از چارچوب‌ها نخواهید بود. این قاعده در مورد برنامه‌نویسی سمت سرور صادق نیست و تقریبا هیچ‌ توسعه‌دهنده‌ای یک برنامه وب را بدون چارچوب‌ها طراحی نمی‌کند. 

کاربرد برنامه‌نویسی سمت سرور چیست؟ 

برنامه‌نویسی سمت سرور بسیار مفید است، زیرا به ما این امکان را می‌دهد که اطلاعات را به‌شکل سفارشی به هر کاربر نشان دهیم و تجربه کاربری خوبی ایجاد کنیم. شرکت‌هایی مثل آمازون از برنامه‌نویسی سمت سرور برای تولید نتایج جست‌وجوی محصولات، ارائه پیشنهادات هدفمند محصول بر مبنای علائق مشتریان و خریدهای قبلی، ساده‌سازی فرآیند خرید و غیره استفاده می‌کنند.

بانک‌ها از برنامه‌نویسی سمت سرور برای ذخیره اطلاعات حساب استفاده می‌کنند و به کاربران اجازه مشاهده و انجام تراکنش‌ها را می‌دهند. شرکت‌های دیگری مثل توییتر، اینستاگرام و ویکی‌پدیا از برنامه‌نویسی سمت سرور برای برجسته کردن، اشتراک‌گذاری و کنترل دسترسی به محتوای جذاب استفاده می‌کنند. در ادامه، برخی از کاربردها و مزایای رایج برنامه‌نویسی سمت سرور را بررسی می‌کنیم. 

ذخیره‌سازی و تحویل کارآمد اطلاعات

برنامه‌نویسی سمت سرور به ما این امکان را می‌دهد که اطلاعات را در یک پایگاه داده ذخیره کنیم و به‌صورت پویا کدهای اچ‌تی‌ام‌ال و انواع دیگر فایل‌ها (مانند PDF، تصاویر و غیره) را بسازیم و نتیجه را به کاربر نشان دهیم. همچنین، امکان برگرداندن داده‌ها در قالب‌های استانداردی مثل JSON، XML و غیره برای رندر توسط چارچوب‌های وب سمت کلاینت وجود دارد. این‌کار باعث کاهش بار پردازش بر روی سرور و تسریع در مشاهده اطلاعات می‌شود. البته دقت کنید که وظایف سرور به واکشی اطلاعات از بانک‌های اطلاعاتی و ارسال آن‌ها به کاربران محدود نمی‌شود و گاهی‌اوقات نتایج در اختیار نرم‌افزارها قرار می‌گیرد. از آن‌جایی که اطلاعات در یک پایگاه داده است، می‌توان آن‌ها را با دیگر سیستم‌های تجاری به‌اشتراک گذاشت و به‌روزرسانی کرد (به‌عنوان مثال، وقتی محصولات به‌صورت آنلاین یا در یک فروشگاه فروخته می‌شوند، فروشگاه ممکن است پایگاه داده موجودی خود را به‌روزرسانی کند).

تجربه کاربری سفارشی‌شده 

سرورها می‌توانند اطلاعات مربوط به مشتریان را ذخیره کنند و از آن‌ها برای ارائه یک تجربه کاربری هدفمندتر استفاده کنند. به‌طور مثال، بیشتر سایت‌ها اطلاعات کارت‌های اعتباری را ذخیره می‌کنند تا کاربران مجبور نشوند در مراجعات بعدی جزئیات کارت‌های اعتباری را وارد کنند. سایت‌هایی مانند Google Maps می‌توانند از موقعیت‌های ذخیره‌شده یا فعلی برای ارائه اطلاعات مسیریابی، جست‌وجوها و ارائه اطلاعات مرتبط با مسیرها یا حتا مشاغل محلی که نزدیک کاربر قرار دارند استفاده کنند. تجزیه‌و‌تحلیل عمیق‌تر عادت‌های کاربران می‌تواند برای پیش‌بینی علایق آن‌ها و سفارشی‌سازی بیشتر پاسخ‌ها و اعلان‌ها استفاده شود. به‌عنوان مثال، فهرستی از مکان‌هایی که قبلاً بازدید کرده‌اید یا مکان‌های جذابی که ممکن است روی نقشه مشاهده کنید از طریق برنامه‌نویسی سمت سرور قابل انجام است. 

دسترسی کنترل‌شده به محتوا

برنامه‌نویسی سمت سرور به وب‌سایت‌ها اجازه می‌دهد دسترسی کاربران را محدود کنند و فقط اجازه دسترسی به اطلاعات خاص و موردنیاز را  به کاربران تاییدشده بدهند. 

به‌طور مثال، شبکه‌های اجتماعی به کاربران اجازه می‌دهند تا داده‌های خود را به‌طور کامل کنترل کنند، اما فقط به دوستان خود اجازه دهند آن‌ها را مشاهده کرده یا نقطه‌نظری در ارتباط با آن‌ها ثبت کنند. کاربر تعیین می‌کند چه کسی می‌تواند داده‌هایش را ببیند یا داده‌های چه کاربری در فید او ظاهر ‌شود. در سازمان‌ها و شرکت‌ها نیز همه کاربران به یک شکل به اطلاعات سایت دسترسی ندارند. به‌طوری که مدیر سایت دسترسی به منابع و اطلاعات را بر مبنای موقعیت شغلی افراد تعیین می‌کند. به‌طور مثال، برخی قادر به مشاهده و ویرایش اطلاعات خود هستند، اما قابلیت حذف آن‌ها را ندارند، برخی دیگر قابلیت مشاهده، ویرایش و حذف اطلاعات را دارند، اما به بخش‌های دیگری مثل نقطه نظرات ثبت شده کاربران در سایت دسترسی ندارند. تمامی این موارد از طریق کدنویسی سمت سرور انجام می‌شود. 

ذخیره اطلاعات نشست

برنامه‌نویسی سمت سرور به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد که از نشست‌ها استفاده کنند. نشست‌ها (Sessions) مکانیزمی هستند که به سرور اجازه می‌دهند اطلاعات کاربر فعلی سایت را ذخیره‌سازی کنند و پاسخ‌های مختلفی بر اساس اطلاعات آن نشست ارسال کنند. ‌ذخیره اطلاعات نشست مزایای زیادی دارد که از آن جمله باید به نشان دادن ورود قبلی کاربر به یک وب‌سایت، تاریخچه سفارشات، ذخیره مراحل بازی و موارد این‌چنینی اشاره کرد. این قابلیت‌ها زمانی استفاده می‌شوند که کاربر وب‌سایت یا اپلیکیشنی را ترک می‌کند و هنگامی‌که مجدداً وارد آن می‌شود، قصد دارد از همان بخش قبلی به کارهای خود ادامه دهد و مراحل را دوباره از اول انجام ندهد. این فرآیند از طریق برنامه‌نویسی سمت سرور انجام می‌شود. 

اعلان‌ها و ارتباطات

سرورها می‌توانند اعلان‌های عمومی یا اختصاصی کاربر را برای هر کاربر از طریق خود وب‌سایت یا از طریق ایمیل، پیامک، پیام‌ فوری، مکالمات ویدیویی یا دیگر خدمات ارتباطی ارسال کنند.

تجزیه‌وتحلیل داده‌ها

یک وب‌سایت ممکن است داده‌های زیادی در مورد کاربران جمع‌آوری کند، از جمله این داده‌ها باید به جست‌وجوهای انجام شده توسط کاربر، محصولاتی که خریداری می‌کند و مدت زمانی که در یک صفحه قرار دارد اشاره کرد. برنامه‌نویسی سمت سرور می‌تواند در تحلیل داده‌ها نقش کارآمدی ایفا کند. به‌طور مثال، آمازون و گوگل محصولات را بر اساس جست‌وجوهای قبلی و سوابق خرید کاربر در صفحات‌شان، تبلیغ می‌کنند.

زبان‌های برنامه‌نویسی سمت سرور

اکنون که اطلاعات نسبتا کاملی در ارتباط با مزایای برنامه‌نویسی سمت سرور به‌دست آوردیم، وقت آن ‌رسیده تا ببینیم سرمایه‌گذاری روی یادگیری چه زبان‌های برنامه‌نویسی سمت سرور در کوتاه‌مدت و بلندمدت بازگشت سرمایه خوبی دارد. هنگامی‌که کاربری درخواست یک صفحه وب دارد، درخواست در سرور پردازش و پاسخ در قالب مجموعه دستوراتی که درون یک فایل قرار گرفته‌اند برای مرورگر کاربر ارسال می‌شوند. این فایل می‌تواند قالب‌هایی مثل HTML ،PHP ،ASP ،Perl ،SSI ،XML DHTML و XHTML داشته باشد. اسکریپت‌هایی که این‌ فرآیند را مدیریت می‌کنند با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی سمت سرور نوشته می‌شوند. اسکریپت‌های مذکور ارتباط مستقیمی با سیستم‌های مدیریت پایگاه داده دارند. لازم به توضیح است که ابتدا کدهای فرانت‌اند برای بهبود طراحی و رفتار وب‌سایت در صفحه وب پردازش می‌شوند و در ادامه، فرآیند پردازش اطلاعات و نمایش آن‌ها به کاربر انجام می‌شود. از مهم‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی سمت سرور به موارد زیر باید اشاره کرد:

زبان جاوا 

جاوا یک زبان برنامه‌نویسی همه‌منظوره است که برای ساخت انواع مختلفی از برنامه‌ها قابل‌استفاده است. وب‌سایت Statista در گزارش 5 ژانویه 2022 اعلام کرد 35 درصد توسعه‌دهندگان جهان در سال گذشته میلادی از زبان جاوا استفاده کرده‌اند. جاوا یک زبان برنامه‌نویسی عادی نیست، بلکه بیشتر یک پلتفرم و اکوسیستم کامل است که فناوری‌های گوناگون را برای استفاده در کاربردهای مختلف از جمله ساخت برنامه‌های دسکتاپ و پورتال‌های بزرگ استفاده می‌کند. همچنین، این زبان برنامه‌نویسی برای توسعه انواع مختلفی از نرم‌افزارها برای کامپیوترهای شخصی، تبلت‌ها، گوشی‌های هوشمند، لوازم خانگی و موارد دیگر استفاده می‌شود. از مزایای شاخص زبان جاوا به موارد زیر باید اشاره کرد: 

• گسترش‌‌پذیری (Scalable) و سهولت: اگر قصد کار روی پروژه‌ای دارید که گسترش‌پذیری نقش مهمی در آن دارد، جاوا بهترین انتخاب است. این زبان به سرور امکان اجرای چند برنامه همزمان را می‌دهد. با توجه به شی‌ءگرایی عالی در جاوا می‌توان برنامه‌های بزرگ، انعطاف‌پذیر، گسترش‌پذیر و قابل‌توسعه‌ای را برای وب نوشت. 
• چندریسمانی (Multi Threading): جاوا مثل سی‌پلاس‌پلاس در زمینه مدیریت درخواست‌ها در قالب چندریسمانی در یک سرور استاد است. همین موضوع باعث شده تا زبان جاوا بیش‌تر در برنامه‌هایی استفاده ‌شود که نیازمند توان پردازش بالا هستند. به‌دلیل متن‌باز بودن زبان برنامه‌نویسی جاوا، جامعه بزرگی از توسعه‌دهندگان از این زبان استفاده می‌کنند. با استفاده از زبان مذکور می‌توان کتابخانه‌های رایگان و چارچوب‌های خوبی ایجاد کرد. امنیت، یکی دیگر از نقاط قوت جاوا است که اجازه می‌دهد برنامه‌هایی ایمن‌تر در برابر تهدیدات سایبری نوشته شود. به‌طور مثال، ماشین مجازی جاوا (Java Virtual Machine) بایت‌کدهای (Bytecode) جاوا را بررسی می‌کند تا مانع انتشار بدافزارها شود. 

زبان سی‌شارپ 

سی‌شارپ (#C) یک زبان برنامه‌نویسی همه‌منظوره سطح بالا است که ترکیبی از قابلیت‌های جاوا و سی‌پلاس‌پلاس را دارد. توسعه‌دهندگان می‌توانند برای نوشتن برنامه‌هایی که مستقل از معماری پردازنده کامپیوترهای خاص هستند از سی‌‌شارپ استفاده کنند. سی‌شارپ از زبان‌های اصلی چارچوب دات‌نت مایکروسافت است و ترکیب نحوی آن شباهت زیادی به زبان‌های سی‌پلاس‌پلاس و جاوا دارد. از ویژگی‌های شاخص سی‌‌شارپ باید به اتصال پویا (Dynamic Binding)، متدهای غیرهمزمان (Asynchronous Method) و عبارات لامبدا (Lambda) اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث شده سی‌شارپ مورد توجه توسعه‌دهندگان قرار گیرد، پشتیبانی مایکروسافت از این زبان همه‌منظوره است. به‌طور مثال، این شرکت چارچوب زامارین (Xamarin) را خریداری کرد تا توسعه‌دهندگان بتوانند بدون مشکل از سی‌شارپ برای توسعه برنامه‌های موبایل استفاده کنند. قابلیت Syntactic Sugar در سی‌‌شارپ ساختاری برای سهولت در نوشتن و درک کدها ارائه می‌کند تا هنگام کامپایل کدها مشکل خاصی نداشته باشید. با توجه به ترکیب نحوی ساده‌ای که دارد، یادگیری سی‌‌شارپ ساده است، بنابراین اگر تجربه کار با زبان‌های سی، سی‌پلاس‌پلاس یا جاوا را دارید، بدون مشکل می‌توانید زبان سی‌‌شارپ را بیاموزید. 

زبان برنامه‌نویسی PHP 

زبان برنامه‌نویسی PHP اصلی‌ترین گزینه برنامه‌نویسی سمت سرور است، به‌طوری که بیش از 80 درصد وب‌سایت‌ها با استفاده از این زبان برنامه‌نویسی نوشته شده‌اند. در وب‌سایت‌های بزرگی مانند ویکی‌پدیا، Slack، وردپرس، Tumblr و نمونه‌های مشابه، از این زبان برای برنامه‌نویسی بخش‌های مختلف این سایت‌ها استفاده شده است. استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های بزرگ به‌دلیل وجود طیف گسترده‌ای از عملکردها در زبان برنامه‌نویسی PHP، محصولات متنوعی را با استفاده از آن تولید می‌کنند. به‌طور مثال، این زبان در جمع‌آوری اطلاعات، برنامه‌نویسی سمت سرور، تولید محتوای پویا و موارد کاربردی دیگر استاد است. زبان پی‌اچ‌پی با همه سیستم‌عامل‌ها از جمله ویندوز، لینوکس، مک‌او‌اس و بیش‌تر نسخه‌های یونیکس (UNIX) سازگار است. همچنین، این زبان از بیشتر سرورها و پایگاه داده‌ها پشتیبانی می‌کند. یکی از قابلیت‌های بزرگ این زبان برنامه‌نویسی کدهای متن‌باز و همه‌منظوره (Versatility) بودن آن است. کتابخانه‌های رایگان زیادی وجود دارند که توسعه وب را سریع‌تر می‌کنند. آن‌ها به برنامه‌نویس‌ها اجازه می‌دهند به‌جای نوشتن دستی همه کدها، از عملکردهای پیاده‌سازی‌شده و از‌پیش‌آزمایش‌شده استفاده کنند. ویژگی بزرگ بعدی این زبان، به‌روزرسانی مداوم است. نسخه‌های جدید زبان برنامه‌نویسی پی‌اچ‌پی برای بهبود عملکرد و ارائه ویژگی‌های جدید به‌طور منظم منتشر می‌شوند. قابلیت مهم بعدی این زبان، وجود عملکردهای خودکارسازی است. ویژگی‌های اسکریپت‌نویسی پی‌اچ‌پی برای خودکارسازی فرآیندهایی مثل احراز هویت، نگاشت آدرس اینترنتی، مدیریت نشست و موارد دیگر مناسب است. در نهایت کدهای نوشته شده با پی‌اچ‌پی امنیت زیادی دارند و آسیب‌پذیری‌های سمت سرور را کم می‌کنند. 

زبان پایتون 

پایتون از پر‌کاربردترین و محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی است که امکان استفاده از آن در حوزه‌های مختلف وجود دارد. آمارها نشان می‌دهند بیش از هشت میلیون توسعه‌دهنده فعال پایتون در جهان وجود دارد. پایتون زبانی با ترکیب نحوی ساده است که از پارادایم‌های برنامه‌نویسی شی‌گرا، و برنامه‌نویسی تابعی و برنامه‌نویسی جنبه‌گرا (Aspect Oriented Programming) پشتیبانی می‌کند. زبان برنامه‌نویسی پایتون برای توسعه وب، ساخت برنامه‌های دسکتاپ، کار با بانک‌های اطلاعاتی، برنامه‌نویسی یادگیری ماشین، تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و موارد این‌چنینی استفاده می‌شود. در حوزه وب، چارچوب جنگو پایتون کاملا شناخته شده است. جنگو یک چارچوب سطح بالا برای برنامه‌نویسی وب در پایتون است که امکان توسعه سریع (Rapid Development) و طراحی عمل‌گرا را برای برنامه‌های کاربردی تحت وب ارائه می‌کند. از مزایای جنگو در توسعه بک‌اند باید به پشتیبانی از نگاشت مدل اشیاء به مدل رابطه‌ای (Object-Relational Mapping) که نقش پلی میان مدل داده (Data Model) و موتور پایگاه داده (Database Engine) ارائه می‌کند و از مجموعه بزرگی از سیستم‌های مدیریت پایگاه داده (Database Management Systems) مثل MySQL، Oracle، Postgres و غیره پشتیبانی می‌کند، پشتیبانی چندزبانه (Multilingual Support) که به توسعه‌دهنده اجازه می‌دهد تا وب‌سایت‌هایی را توسعه دهد که به‌طور ذاتی از چند زبان پشتیبانی می‌کنند، پشتیبانی از پلتفرم‌ها و چارچوب‌های مختلف توسعه وب مثل Ajax ،RSS ،Caching، واسط کاربری گرافیکی مدیریتی کارآمد، محیط توسعه (Development Environment) کارآمد و غیره اشاره کرد. امروزه زبان پایتون در برنامه‌نویسی سمت سرور کاربرد گسترده‌ای دارد. 

Node.js 

نکته مهمی که باید در مورد Node.js به آن اشاره کنیم این است که Node.js یک زبان برنامه‌نویسی نیست. Node.js یک محیط برنامه‌نویسی مبتنی بر Google Chrome V8 است که به توسعه‌دهندگان امکان استفاده از زبان جاوا‌اسکریپت را به‌عنوان زبان برنامه‌نویسی سمت سرور می‌دهد. این محیط برنامه‌نویسی به‌شکل گسترده در زمینه خدمات تبلیغاتی، پلتفرم‌های بازی، انجمن‌ها (Forum)، سامانه‌های مدیریت محتوا، برنامه‌نویسی‌های نظیربه‌نظیر (Peer To Peer) و پلتفرم‌های تجارت الکترونیکی استفاده می‌شود.

Node.Js برای استفاده در چت‌بات‌ها (Chat Bot) و برنامه‌های بلادرنگ (Real Time) عملکرد خوبی دارد و یک انتخاب عالی در زمینه تقسیم برنامه به معماری میکروسرویس‌ها (Microservice Architecture) است.

زبان Ruby 

زبان برنامه‌نویسی روبی (Ruby) شباهت زیادی به پایتون دارد، با این‌حال، اگر قصد اسکریپت‌نویسی سمت وب را دارید باید از چارچوب روبی آن رِیلز  (Ruby on Rails) استفاده کنید، زیرا Ruby on Rails یک چارچوب قوی با قابلیت اطمینان بالا در زمینه توسعه فناوری‌های سمت وب است. یکی از دلایل محبوبیت روبی خوانایی این زبان برنامه‌نویسی است. به بیان دیگر، ترکیب ساده این زبان به توسعه‌دهندگان تازه‌کار اجازه می‌دهد در زمان کوتاهی اصول اولیه این زبان را بیاموزند. یکی از اولین چارچوب‌های تحت وب که انقلابی در زمینه برنامه‌نویسی سمت سرور به‌وجود آورد Ruby on Rails است. 

کلام آخر 

به لحاظ فنی، محدودیتی در انتخاب زبان برنامه‌نویسی سمت سرور وجود ندارد. به‌طور کلی، هیچ زبان برنامه‌نویسی کاملی برای به سرانجام رساندن یک پروژه وجود ندارد. هر زبانی نقاط قوت و ضعف خود را دارد. با این‌حال، انتخاب زبان مناسب برای انجام یک پروژه به شرکتی که قصد کار با آن‌را دارید، پیش‌زمینه قبلی در ارتباط با مباحث فنی و تقاضای بازار کار بستگی دارد. در مجموع باید بگوییم، زبان‌هایی که به آن‌ها اشاره شد از بهترین‌های بازار در این حوزه هستند که سرمایه‌گذاری روی یادگیری آن‌ها دستاوردهای خوبی برای‌تان به‌همراه خواهد داشت.