هوش‌ مصنوعی؛ تهدید یا فرصت؟

این مطلب یکی از مجموعه مقالات پرونده ویژه «کاربردهای هوش مصنوعی در زندگی روزمره» است. برای دریافت کل پرونده ویژه اینجا  کلیک کنید.

هوش‌ مصنوعی مسیر خود را پیدا کرده است
شاید در گذشته بازی‌های کامپیوتری مصداق عینی اما ساده‌ای از هوش مصنوعی بودند و برای سال‌‌های متمادی این فناوری در حصار برنامه‌های ساده و در قالب پروژه‌های محرمانه نظامی گرفتار بود. اما به ‌یک ‌باره جهان حضور هوش‌ مصنوعی را مشاهده کرد. هوش‌ مصنوعی توانست با زیرکی خاصی راه خود را به دنیای انسان‌ها باز و انسان‌ها را کاملاً به خود وابسته کند. گوگل خودران خود را به خیابان‌ها روانه کرده است؛ واتسون آی‌بی‌ام با خیال راحت نه تنها هم‌گام با انسان‌ها پیش‌رفت می‌کند، بلکه نقاط قوت و ضعف انسان‌ها را شناسایی می‌کند و می‌داند؛ سیری اپل می‌داند شما از او چه می‌خواهید؛ Google Now مفهوم جمله‌های شما را درک می‌کند؛ کورتانا مایکروسافت تعاملی زنده با شما برقرار می‌کند؛ ماشین‌های هوشمندی همچون جیپ چروکی بدون دخالت انسانی برخی کارها را انجام می‌دهند و هواپیماهای بدون سرنشین در بیش‌تر موارد به‌صورت Autopilot عمل می‌کنند. هوش‌ مصنوعی و دستگاه‌های هوشمند در قالب پدیده اینترنت اشیا به‌طور جدی به زندگی ما وارد شده‌اند و همه این دستگاه‌ها در نظر دارند بدون دخالت انسانی وظایف خود را انجام دهند.

اما پرسش اصلی این است که اگر روزی این‌ دستگاه‌های هوشمند به ما گفتند «نه» باید چه کنیم؟ آیا در آن زمان این توانایی را خواهیم داشت تا نیروگاه هوشمندی که وظیفه تأمین برق ما را بر عهده دارد و تصفیه‌خانه‌ای که وظیفه تأمین آب شرب ما را در اختیار دارد از کار بیاندازیم؟ شاید بتوانیم این ‌کار را انجام دهیم، اما آینده ما چه می‌شود؟ البته اگر فرض کنیم در آن روزگار روباتی شبیه به روبات ساخت شرکت Touchpoint Group موسوم به Radiant موفق شد لقب عصبانی‌ترین روبات جهان را از آن خود کند، با پیش‌رفته‌ترین سلاح‌های جنگی در مقابل ما قرار نگرفته باشد! بی‌شک، نوابغ روزگار ما با بینش خاصی آینده را درک کرده‌اند و به همین دلیل است که به‌طور مرتب به ما هشدار می‌دهند اجازه ندهید در آینده برده ماشین‌ها شوید و خود را در حصار ماشین‌ها و مطیع قوانین آن‌ها بیابید. در آن زمان دیگر راه چاره‌ای وجود نخواهد داشت. 

در نهایت؛ نامه سرگشاده پژوهش‌گران هوش مصنوعی 
استفان هاوکینگ و ایلان ماسک به جمع هزاران متخصص هوش‌ مصنوعی پیوسته‌اند که خواستار منع گسترش روبات‌های قاتل شده‌اند. در کنفرانس بین‌المللی هوش‌ مصنوعی که در بوینس‌آیرس آرژانتین برگزار شد، هزار کارشناس هوش‌ مصنوعی نامه‌ سرگشاده‌ای را خطاب به سازمان ملل امضا کردند و در آن نامه خواستار منع گسترش سلاح‌های خودکار شدند. از جمله شخصیت‌های معروفی که این نامه به امضا آن‌ها رسیده است، می‌توان به استفان هاوکینگ، ایلان ماسک، مدیرعامل اسپیس‌اکس و تسلا، پیتر نورویک، مدیر تحقیقات گوگل، استوارت راسل، دانشمند هوش‌ مصنوعی دانشگاه برکلی کالیفرنیا و اریک هورویتز، مدیرعامل اجرایی مایکروسافت، اشاره کرد. این نامه اشاره به این موضوع دارد که توسعه سلاح‌های خودکار یا سلاح‌هایی که توانایی شناسایی و هدف‌گیری خودکار را بدون دخالت انسانی دارند، می‌تواند به ‌بروز سومین جنگ جهانی منجر شوند. شبیه به زمانی‌ که مسابقه تسلیحاتی برای ساخت بمب‌های اتمی به راه افتاده بود. حتی اگر این سلاح‌های خودکار برای استفاده در جنگ‌های رسمی مورد استفاده قرار گیرند، باز هم این احتمال وجود دارد که به کلاشینکف‌های آینده تبدیل شوند که در اختیار تروریست‌ها و علیه غیر نظامیان یا برای کشتار افراد بی‌گناه مورد استفاده قرار گیرند. استوارت راسل در این‌ باره می‌گوید: «این سلاح‌های خودکار شبیه کلاشینکف می‌توانند کاربرد دوگانه‌ای داشته باشند، در حالی‌ که دو کشور می‌توانند از آن‌ها علیه یکدیگر استفاده کنند. همچنین، می‌توانند در جنگ‌های داخلی برای ترساندن مردم یا عملیات چریکی نیز مورد استفاده قرار گیرند.
 

این احتمال وجود دارد که توسط دولت‌ها برای سرکوب مردم مورد استفاده قرار گیرند. زندگی در سایه ترس تروریستی یا تهدید نظامی با سلاح‌های خودمختار هوشمند آرزوی هیچ انسانی نیست.» در ادامه، راسل در پاسخ به این پرسش که با سلاح‌های هوشمند چند سال فاصله داریم، گفت: «دولت‌ها تا رسیدن به ساخت روبات‌های قاتل فاصله چندانی ندارند و به احتمال زیاد تا چند سال آینده شاهد حضور روبات‌های هوشمند نظامی خواهیم بود.» بر خلاف سلاح‌های هسته‌ای، طراحی و پیاده‌سازی این ‌گونه سیستم‌های تسلیحاتی هوشمند به مواد اولیه پرهزینه نیاز ندارند، به ‌طوری که طراحی آن‌ها به‌سادگی و ارزانی برای همه قدرت‌های نظامی امکان‌پذیر است و می‌توانند به‌صورت انبوه تولید شوند و مورد استفاده قرار گیرند. در واقع، در حال حاضر سلاح‌های نیمه هوشمندی وجود دارند که توانایی انجام برخی وظایف را به‌طور مستقل دارند، اما هنوز این قابلیت را ندارند که به انسان‌ها شلیک کنند. آن‌ چنان‌ که هدر رف، پروفسور دانشگاه دن ور به هافینگتون پست گفته است، خط حایل بین سلاح‌های نیمه هوشمند و سلاح‌های کاملاً هوشمند بسیار نازک است و هر روز نازک‌تر می‌شود. رف در یادداشت خود به موشک‌های ضد کشتی مارتین لاک‌هیلد اشاره می‌کند که توانایی شناسایی هدف خود را دارند؛ با این حال، هنوز هم تصمیم‌گیری نهایی در اختیار انسان‌ها است. اما پرس،ش اصلی این است که آیا برنامه‌ای برای تبدیل شدن این سلاح‌های نیمه ‌هوشمند به سلاح‌های هوشمند وجود دارد و این‌که چه کسی مسئولیت تصمیم‌گیری در این زمینه را بر عهده دارد؟

با توجه به گزارش منتشر شده از سوی نیویورک تایمز، کشورهایی همچون انگلستان و نروژ در حال حاضر اقدام به استقرار سامانه‌های موشکی و هواپیماهای بدون سرنشینی کرده‌اند که می‌توانند به اهدافی همچون رادارها، تانک‌ها و کشتی‌ها بدون آن‌که هیچ ‌گونه کنترل مستقیمی از سوی انسان‌ها بر آن‌ها اعمال شود، حمله کنند. این نامه سرگشاده آخرین و جدیدترین هشداری است که از سوی دانشمندان و متخصصان حوزه هوش مصنوعی در ارتباط با خطراتی که هوش مصنوعی می‌تواند برای بشریت به همراه آورد، ارائه شده است. همان ‌گونه که در ابتدای مقاله به بیان دیدگاه‌‌های کارشناسان پرداختیم و صحبت‌های بزرگانی همچون استفان هاوکینگ را مورد بررسی قرار دادیم، هاوکینگ معتقد است اگر در مسیر توسعه هوش‌ مصنوعی کامل گام بردارید، پایان حیات انسان‌ها را رقم زده‌اید. شماری از امضاکنندگان این نامه سرگشاده، در ژانویه سال جاری میلادی نامه‌ای را به امضا رساندند و در آن خواستار تحقیقات مفید و قدرتمندی در زمینه هوش‌ مصنوعی در مؤسسه حیات آینده (Future of Life) شدند. سازمانی که توسط بزرگان هوش‌ مصنوعی، دانشمندان و حتی مورگان فریمن اداره می‌شود. در ماه ژانویه، ماسک نزدیک به ده میلیون دلار را برای پروژه‌ها و تحقیقات بنیادی در اختیار مؤسسه حیات آینده قرار داد.

این مؤسسه اکنون 37 پروژه تحقیقاتی را در دست کار دارد. یکی از این پروژه‌ها در ارتباط با طراحی سیستم‌های فوق‌ هوشمندی است که هم‌تراز با اهداف انسانی حرکت می‌کنند. پروژه دیگری که رف مسئولیت هدایت آن ‌را بر عهده دارد، طراحی سلاح‌های هوشمندی است که تحت کنترل معنادار انسان نگه‌داری می‌شوند. جرید آدامز، مدیر روابط عمومی آژانس توسعه تحقیقات پیش‌رفته دفاعی، در ایمیلی به سایت تک اینسایدر گفته است که دپارتمان دفاعی صراحتاً طراحی و ساخت سیستم‌های هوشمند را ممنوع اعلام کرده است. در حال حاضر، این آژانس هیچ‌ گونه پروژه تحقیقاتی که به ساخت این ‌گونه سلاح‌ها منجر شود را در دست کار ندارد. در حال حاضر، این آژانس در حال کار و طراحی سیستم‌های نیمه‌ هوشمندی است که همچنان بر پایه کنترل انسانی کار می‌کنند. تا زمان نگارش این مقاله 19816 نفر این نامه را امضا کرده‌اند که از این تعداد 2914 نفر در زمینه هوش‌ مصنوعی و روباتیک فعالیت می‌کنند.

منابع:

-http://www.forbes.com/sites/ericmack/2015/01/28/bill-gates-also-worries-artificial-intelligence-is-a-threat/?utm_campaign=ForbesTech&utm_source=TWITTER&utm_medium=social&utm_channel=Technology&linkId=12030352
-http://www.masslive.com/news/index.ssf/2015/05/steve_wozniak_talks_apple_early_days_future_springfield.html
-http://www.independent.co.uk/news/science/stephen-hawking-transcendence-looks-at-the-implications-of-artificial-intelligence--but-are-we-taking-ai-seriously-enough-9313474.html
-http://www.cnet.com/news/woz-weve-made-machines-too-important
-http://www.cnet.com/news/woz-says-the-future-is-very-bad-for-humans
-http://www.cnet.com/news/elon-musk-im-afraid-of-the-terminator
-http://www.cnet.com/news/elon-musk-artificial-intelligence-could-be-more-dangerous-than-nukes
-http://www.cnet.com/news/stephen-hawking-artificial-intelligence-could-be-a-real-danger
-http://www.businessinsider.com/stephen-hawking-elon-musk-sign-open-letter-to-ban-killer-robots-2015-7
-http://gizmodo.com/linux-creator-linus-torvalds-laughs-at-the-ai-apocalyps-1716383135