چگونه یک مدیـر شبکه کارآمد و حرفـه‌ای شویــم؟

شبکه‌های رایانه‌ای در قلب مشاغل‌، خانه‌ها و زندگی ما قرار دارند. با ظهور فناوری‌های نوینی همچون هوش‌مصنوعی، یادگیری ماشین‌، دستگاه‌های اینترنت اشیا، زنجیره بلوکی و تجزیه و تحلیل پیشرفته تهدیدات، شبکه‌ها پیوسته در حال تحول هستند. سایت Deloitte Insights در مقاله‌ای تحت عنوان «اتصالات فردا» اعلام می‌دارد تغییر و تحول پیرامون شبکه‌های کامپیوتری به اندازه‌ای پر شتاب است که اگر سازمانی نسبت به این تغییرات بی‌تفاوت باشد، در مدت کوتاهی به دلیل فقدان زیرساخت‌های مناسب با مشکل عدم کارایی تجهیزات روبه‌رو خواهد شد و جایگاه خود در بازار کار را به رقبا خواهد باخت، زیرا شبکه‌های کامپیوتری روی مبادلات تجاری سازمان‌های بزرگ تاثیر مستقیم دارند. تقریباً تمام تجهیزات و ابزارهای اصلی فناوری‌اطلاعات به نوعی وابسته به شبکه‌ها و زیرساخت‌های ارتباطی مرتبط هستند. 
آن‌چنان‌که فناوری‌های نوین با شتاب خاصی در حال پیشرفت هستند، طراحی و پیا‌ده‌سازی شبکه‌های سنتی، شبکه‌های توری (Mesh)، محاسبات لبه، مجازی‌سازی عملکرد شبکه، شبکه نرم‌افزارمحور، ارتباطات سیار و راه‌حل‌های باند پهن دست خوش تغییراتی خواهند شد. نطرسنجی سایت TechTarget نشان می‌دهد تقریبا نیمی (44%) از متخصصان فناوری‌اطلاعات شاغل در سازمان‌ها تجهیزات شبکه و زیرساخت‌های ارتباطی سازمانی را به فناوری‌های روز سال 2019 ارتقا داده‌اند. سازمان‌ها به دلیل حجم سیل‌آسای داده‌ها و اطلاعاتی که به شبکه‌ها وارد می‌شوند به سخت‌افزارهای قدرتمندی برای پردازش و انتقال داده‌ها نیاز دارند تا تاخیر (‌‌latency) به مشکل بغرنجی تبدیل نشود. به همین دلیل فعالیت‌های سازمان‌ها با شبکه‌های قدرتمند عجین شده است. جالب آن‌که از هر پنج متخصص فناوری‌اطلاعات، چهار نفر بر این باور هستند که تحول دیجیتالی برای بقا کسب‌وکارها و مشاغل ضروری است. از طرفی کسب‌وکارها برای انجام مبادلات تجاری به شبکه‌هایی قابل اعتماد با کمترین نرخ از کار افتادگی (از دست رفتن شبکه به دلایل مختلف همچون خرابی دستگاه‌ها، حملات هکری، به‌روزرسانی تجهیزات) احتیاج دارند. سازمان‌ها برای آن‌که بتوانند به شبکه‌ای پایدار و قابل اعتماد دست پیدا کنند مجبور هستند به سراغ استخدام متخصصان شبکه بروند. سایت CIO پژوهش مفصلی انجام داده که نشان می‌دهد از 13 شغل پر تقاضای فناوری‌اطلاعات در سال 2019، یکی از آن‌ها مدیر شبکه بوده است. مدیر شبکه که گاهی اوقات به اختصار به آن Net admins می‌گویند، مسئولیت عیب‌یابی سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای شبکه، پیاده‌سازی و عملیاتی کردن شبکه‌ها در یک سازمان را عهده‌دار است. 

مدیر شبکه چه کاری انجام می‌دهد؟

مدیران شبکه در ساخت، نگه‌داری، نظارت و عیب‌یابی شبکه‌ها، بررسی وضعیت ارسال داده‌ها در شبکه و نظارت بر عملکرد درست ارتباطات به سازمان‌ها کمک می‌کنند. با این حال، سرپرستان شبکه یکسری وظایف خاص دارند که از آن جمله می‌توان به پیکربندی شبکه، تجزیه و تحلیل و عیب‌یابی مشکلات، بهبود عملکرد شبکه، نظارت بر امنیت شبکه سازمانی، به‌روزرسانی سیستم‌عامل و ارائه پشتیبانی در صورت نیاز اشاره کرد. مدیران شبکه اغلب اوقات با مدیران دپارتمان‌های مختلف در تعامل هستند تا اهداف و الزامات شبکه‌های درون سامانی را به درستی پیاده‌سازی کنند و به دپارتمان‌های درون سازمانی اجازه دهند بدون مشکل به زیرشبکه خاص خود دسترسی داشته باشد. لازم به توضیح است که در شبکه‌های بزرگ سازمانی روال کار به این شکل است که یک شبکه بزرگ به زیرشبکه‌های کوچک‌تر تقسیم می‌شود تا مدیریت به شکل بهتری انجام شده و امنیت بهبود یابد. 

چرا تقاضا برای مدیران شبکه رو به فزونی نهاده است؟

دفتر آمار و کار (BLS) ایالات متحده پیش‌بینی کرده که تقاضا برای مدیران شبکه تا سال 2026 رشد 6 درصدی خواهد داشت، زیرا سازمان‌ها به‌طور مستمر روی فناوری‌های جدید سرمایه‌گذاری می‌کنند. به همین دلیل، مدیران شبکه می‌توانند انتظار داشته باشند که نرخ به‌کارگیری سامانه‌های رایانه‌ای و خدمات مرتبط تا سال 2026 رشد 20 درصدی داشته باشد. البته نباید این موضوع را نادیده گرفت که مشاغل کوچک و متوسط (SMB) سرویس‌های ابری را به رسمیت شناخته‌اند و به همین دلیل تقاضا برای مدیران شبکه به ویژه از جانب کسب‌وکارهای کوچکی که خودشان فاقد دپارتمان‌های فناوری‌اطلاعات و شبکه هستند یا تجهیزات شبکه را میزبانی نمی‌کنند افزایش پیدا خواهد کرد. 

مدیر شبکه چه وظایفی دارد؟

مسئولیت‌های مدیر شبکه به بزرگی و پیچیدگی زیرساخت‌های شبکه بستگی دارد. در اغلب موارد مدیر شبکه مسئولیت نظارت بر شبکه‌های محلی و شبکه‌های گسترده را عهده‌دار هستند. این افراد نقشی در طراحی شبکه ندارند و وظایف آن‌ها در ارتقا، نصب و خطایابی شبکه، نگه‌داری از مستندات شبکه و فعالیت‌های انجام شده در شبکه، توسعه و مستندسازی سامانه‌هایی که در شبکه استفاده می‌شوند، پیشنهاد و برنامه‌ریزی برای برطرف کردن مشکلات شبکه خلاصه می‌شود. (البته برخی از شرکت‌ها از یک مدیر شبکه حرفه‌ای انتظار دارند در زمینه تحلیل، طراحی (این بخش عمدتا توسط معماری انجام می‌شود، مگر آن‌که مدیر شبکه در یک شرکت کوچک مشغول به کار شود)، توسعه، نگه‌داری و پشتیبانی شبکه و اینترانت به آن‌ها کمک کند.) مدیریت بر امنیت شبکه و جلوگیری از نفوذ و حمله به آن‌، نظارت بر دسترسی‌ها، پنهای باند، سرورها و بررسی گزارش‌های سرور و شناسایی موارد مشکوک از وظایف جانبی مدیر شبکه است. سایت Indeed شرح وظایفی برای یک مدیر شبکه تعریف کرده که از مهم‌ترین آن‌ها به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

•  مدیریت شبکه
•  مدیریت سامانه‌ها (مدرک CCNA لازم است)
•  مدیریت تجهیزات شبکه

سایت Zippia’s Working در رابطه با عنوان شغلی مدیر شبکه به این نکته اشاره دارد که متخصصان فناوری‌اطلاعات زمانی‌که شغل مدیری شبکه را عهده‌دار می‌شوند پس از گذشت مدت زمانی این فرصت را پیدا می‌کنند تا مسیرهای شغلی دیگری را انتخاب کنند. مدیران شبکه می‌توانند به مرور زمان ارتقای شغلی گرفته و به عنوان مدیر مرکز داده، مدیر ارشد سامانه‌ها، مدیر فناوری‌اطلاعات، مدیر سامانه‌های اطلاعاتی و... در سازمان مشغول به کار شوند. چرا سمت مدیر شبکه یک چنین انعطاف‌پذیریی بالایی دارد؟ به دلیل این‌که مدیر شبکه دانش لازم برای ورود به سایر بخش‌های فناوری‌اطلاعات را داشته و به مرور زمان تجربه او در مشاغلی که همگرایی بالایی با مدیریت شبکه دارند بیشتر می‌شود. Zippia خاطر نشان می‌کند که بسیاری از مدیران شبکه می‌توانند به عنوان تحلیل‌گر سیستم، مشاور فناوری‌اطلاعات، توسعه‌دهنده وب‌، مهندس سیستم، مهندس نرم‌افزار، سرپرست تکنسین‌ها و سایر موارد شغل مورد علاقه خود را انتخاب کنند. 

برای آن‌که به یک مدیر شبکه تبدیل شویم به چه مهارت‌هایی نیاز است؟

مدیران شبکه معمولاً دارای مدرک لیسانس در علوم کامپیوتر، مهندسی، زمینه‌های مرتبط با علوم رایانه یا مدیریت تجارت هستند. انتظار می‌رود این افراد حداقل چند سال در زمینه عیب‌یابی شبکه‌ها تجربه داشته باشند.  برخی سازمان‌ها ترجیح می‌دهند که داوطلب احراز این شغل مدرک کارشناسی ارشد و تخصصی در حوزه فناوری‌اطلاعات داشته باشد. مدیران شبکه باید بدانند که چگونه شبکه‌های پیچیده را پیکربندی کنند، توانایی مدیریت شبکه‌ها را داشته باشند و کنترل و نظارت دقیقی بر زیرساخت‌ها و سرورها اعمال کنند. مدیران شبکه باید با انواع اصلی شبکه‌های بی‌سیم و همچنین شبکه‌های محلی (LAN)، گسترده (WAN) و شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) آشنا باشند. هر سازمانی به دنبال بهبود فرآیندهای تجاری و کسب سود بیشتر است، به همین دلیل سعی می‌کند زیرساخت‌های شبکه سازمانی را به‌روز کند تا به‌کارگیری جدیدترین فناوری‌ها و پروتکل‌های امنیتی امکان‌پذیر باشد. به همین دلیل مدیران شبکه مجبور هستند نسبت به این تغییرات منعطف باشند و سطح مهارت‌های خود را به‌روز نگه دارند. شرکت‌ها برای مهارت‌های نرم (Soft skills) ارزش خاصی قائل هستند و انتظار دارند مدیران شبکه از این مهارت‌ها برای برقراری یک تعامل سازنده با تیم‌ها استفاده کند. دقت کنید که مدیر شبکه می‌تواند به دو شکل تمام وقت یا پاره وقت در یک سازمان استخدام شود. فردی که به عنوان مدیر شبکه‌ استخدام می‌شود،   در تعدادی از دوره‌های آموزشی همچون چارچوب مدیریت خدمات فناوری اطلاعات (ITIL)، دوره‌های حرفه‌ای مجازی‌سازی VMware (بسته به محیط کاری)، دوره CCNP R&S، دوره MCITP شرکت کند. بدیهی است هرچه مدارک تخصصی شما در زمینه شبکه بیشتر باشد، شانس استخدام بیشتر می‌شود. به‌طور مثال، زیرساخت شبکه‌ای ممکن است بر مبنای فناوری‌های مایکروسافت طراحی شده باشد. در چنین حالتی مدرک MCITP برگ برنده شما است. در کنار مباحث تخصصی شبکه آشنایی با اصول حفاظت از شبکه‌ها (CEH)، حفظ هویت دیجیتالی، مهارت‌های رهبری و توسعه کار گروهی، روان‌شناسی صنعتی و مدیریت استرس‌های شغلی از مهارت‌های دیگری است که باید به فکر یادگیری آن باشید، هر چند ضروری نیست و جنبه اختیاری دارد. 

متوسط حقوق یک مدیر شبکه چقدر است؟

موسسه Infinity Consulting Solutions پژوهش جامعی در این زمینه انجام داده که نشان می‌دهد مشاغل مرتبط با شبکه‌های کامپیوتری جزء پنج شغل پردرآمد حوزه فناوری‌اطلاعات هستند. گزارش دفتر آمار کار ایالات متحده نشان می‌دهد تا ماه می 2018 مدیران شبکه 82.050 هزار دلار در  سال حقوق دریافت می‌کردند. در بدترین حالت مدیران شبکه‌ای که هیچ‌گونه سابقه کار اجرایی ندارند سالانه 50.990 دلار درآمد دارند، در حالی‌که مدیران شبکه مجرب حقوقی معادل 130720 هزار دلار در سال دارند. در حالی که سایر مشاغل فناوری‌اطلاعات ممکن دستمزدهای بیشتری دریافت کنند، اما واقعیت مهمی در ارتباط با بازار کار مدیران شبکه وجود دارد. بازار کار مدیران شبکه کمترین نوسان را به نسبت سایر مشاغل دارد. در گزارش سالانه دفتر کار و آمار ایالات متحده متوسط حقوق سالانه مدیران شبکه شاغل در صنایع مختلف به شرح زیر اعلام شده است: 
فناوری‌اطلاعات: 88،440 دلار
سازمان‌های بیمه و امور مالی: 87،950 دلار
شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف: 86،230 دلار
شرکت‌‌های فعال در زمینه طراحی سیستم‌های رایانه‌ای و خدمات مرتبط: 85،880 دلار
شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات آموزشی: در مقیاس محلی، شهری و خصوصی: 71،990 دلار

چه سوالاتی در فرآیند استخدامی از مدیران شبکه پرسیده می‌شود؟

مدیران منابع انسانی بر مبنای خط‌مشی‌های حاکمیتی سازمان از داوطلبان احراز شغل مدیر شبکه پرسش‌های مختلفی می‌پرسند، اما به‌طور کلی در مصاحبه استخدامی باید انتظار پرسش‌های فنی را داشته باشید. از جمله این پرسش‌ها به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
به نظر شما بهترین صفات برای یک مدیر شبکه موفق چیست؟ چرا؟
در زمان عیب‌یابی چه ابزارهایی همراه دارید (نرم‌افزاری و سخت‌افزاری)؟
می‌توانید با ذکر جزئیات، تفاوت بین یک گروه کاری و یک دامنه را توضیح دهید؟
حداکثر طول مجاز کابل UTP چیست؟ چگونه طول مجاز را افزایش می‌دهید؟
می‌توانید DHCP را تعریف کنید و عملکرد اصلی آن‌را در یک شبکه رایانه‌ای توضیح دهید؟
برای دسترسی به شبکه چه نوع پروتکل تأیید اعتبار را ترجیح می‌دهید و چرا؟
در گذشته با چه نوع شبکه‌ای بیشتر کار کرده‌اید و آن‌را مدیریت کرده‌اید؟
بزرگ‌ترین تجربه شما در برخورد با یک مشکل فنی بزرگ در کار چه بوده و چه نکاتی از آن پروسه پیچیده به دست آورده‌اید؟ اکنون که وقت کافی برای تأمل دارید، بازهم راهکار قبلی خود را برای بهبود مشکل تکرار می‌کنید یا راهکار دیگری را برای حل مشکل به کار می‌برید؟
وقتی مشکلات مختلفی در ارتباط با عملکرد شبکه گزارش می‌شود، چگونه مشکلات شبکه را اولویت‌بندی می‌کنید، برای حل مشکل و برقراری تعامل با کاربران چه اقداماتی انجام می‌دهید؟
چگونه مهارت‌های فردی خود را با جدیدترین تحولات صنعت به‌روز می‌کنید؟ چگونه سایر افراد را برای پذیرش تغییرات اساسی آماده می‌کنید؟