آشنایی با انواع پارامترهای ارزیابی وضعیت اینترنت - QoS و QoE

پارامترهای QoS) Quality of Service)

• به زبان ساده QoS شاخص های سنجش کیفیت و میزان کیفیتی است که کاربر نهایی دریافت می‌کند.
• این شاخص ها هر یک دارای فرمول محاسبه و یک تعریف و استاندارد جهانی می باشند. کمینه و بیشینه این شاخص ها گویای میزان کیفیت شبکه و زیرساخت انتقال داده ها می باشد.رعایت این شاخص ها اثر بسزایی می تواند در کیفیت اینترنت دریافت شده توسط مصرف کنندگان داشته باشد.

Jitter

• هر آنچه در اینترنت وجود دارد به شکل بسته است.
• تمام تصاویر، متن ها، صدا و ویدئو در قالب بسته روی شبکه جابجا می‌شوند.
• به زبان بسیار بسیار ساده Jitter تفاوت زمانی است که بسته اطلاعاتی ما از لحظه ارسال در شبکه تا زمان رسیدن به مقصد سپری می کند.
• این مقدار به عنوان واریانس زمانهای تاخیر تعریف م یشود. بدین صورت که اگر تاخیر ثابت باشد مقدار این پارامتر برابر صفر است. طبق تعاریف واریانس، هر چه این مقدار بزرگتر باشد بدین معنی است که پراکندگی مقادیر تأخیر گسترده است که باعث پایین آمدن کیفیت سرویس می‌شود.

اختلاف زمان تاخیر دو بسته متوالی را di در نظر بگیرید:

        (di = (Ri-Ri-1) - (Si-Si-1

• در استاندارد 1889 RFC فرمولی از درجه خطی برای محاسبه Jitter ارایه شده که مقادیر Jitter به صورت پیوسته بر اساس مقدار قبلی آن محاسبه شده و در انتها یک مقدار مثبت برگردانده می‌شود.
• طبق مصوبه 222 جلسه 1 سازمان تنظیم مقررات ارتباطات برای محاسبه Jitter باید 1000 بسته به طول 160 بایت در بازه زمانی 5 دقیقه و با فاصله زمانی 20 میلی ثانیه ارسال شود. واحد Jitter میلی ثانیه (ms) می‌باشد.

RTT

• Round Trip Time یا به اختصار RTT مدت زمانی است که طول می‌کشد تا یک درخواست از مبدایی به یک مقصد ارسال و از سوی دیگر، پاسخ آن نیز از مقصد به مبدا ارسال شود.
• این بازه‌ی زمانی به میلی ثانیه اندازه‌گیری می‌شود و یکی از فاکتورهای مهم در بررسی برقراری و صحت ارتباطات میان مبدا و مقصد و از سوی دیگر، تعیین مدت زمان تاخیر و سرعت بارگذاری یک و بسایت است. هرچه این مدت زمان کمتر باشد، یک و بسایت با سرعت بیشتر و تاخیری کمتر بارگذاری می‌شود.
• در واقع RTT به مدت زمانی گفته می‌شود تا یک بسته ارسال شود و تاییدیه آن دریافت شود. یعنی زمانی که اولین بیت ICMP ارسال شود تا تاییدیه آخرین بیت همان ICMP دریافت شود.
• بر اساس استانداد 6349 RFC باید زمان ارسال بسته ثبت شود و همچنین زمان دریافت تاییدیه آن هم ثبت شود و اختلاف این دو برابر با RTT می‌شود.
• طبق مصوبه 222 جلسه ۱ سازمان تنظیم برای محاسبه RTT باید 1000 بسته به طول 64 بایت فرستاده شود و در بازه‌های زمانی 5 دقیقه‌ای اندازه گیری شود. واحد RTT میلی ثانیه (ms)  می‌باشد.

PLR

• Packet Lost Rate یا به اختصار PLR به میانگین گم شدن و یا از دست رفتن بسته های IP در طول شبکه خدمت دهنده اطاق می شود. در واقع این متغیر نرخ اتلاف بسته ها را نشان میدهد بدین صورت که بنابر RFC 1424 و مصوبه 222 سازمان تنظیم جلسه اول به صورت زیر محاسبه می شود.

اگر تعداد بسته‌های دریافتی در مقصد را برابر RP و تعداد کل بسته های ارسال شده SR در نظر گرفته‌ شود PLR به صورت زیر تعریف می شود:

                                                   PLR = (1 - (RP/SP)) *100

• که فرمول بالا معادل این است که تعداد بسته های تلف شده را نسبت به کل بسته ها حساب کنیم.
• طبق مصوبه سازمان برای اندازه گیری نرخ اتلاف بسته باید 1000 بسته به طول 64 بایت ارسال شود و در بازه 5 دقیقه‌ای اندازه گیری شود. مقادیر PLR به صورت درصد (%) نمایش داده می شود.

پارامترهای QoE) Quality of Experience)

• به زبان ساده QoE شامل شاخص هایی برای تجربه مشتری در نقطه انتهایی انتقال خدمات می باشد. این شاخص ها به صورت نسبی و محلی بوده و بر اساس متوسط نیاز یک جامعه و سطح توقع آ نها قابل انداز هگیری است. به زبان دیگر تجربه ای که کاربر از خدمات خود کسب می کند و میزان رضایت او از خدمات ارائه شده را کیفیت تجربه می‌نامند.
• برای سنجش کیفیت تجربه از دید کاربر نهایی روش ها و استانداردهای متفاوتی وجود دارد که البته با توجه به نوع سرویس ارائه شده جهت کنترل می توانند تفاو تهایی داشته باشند.
• شاخص‌های موجود در این مجوعه بسیار زیادند و به طور کلی به شش دسته‌ی کلی VOIP ، WEB، FTP ، Email ، DNS و Video تقسیم می‌گردند. که در هر دسته تعدادی زیرشاخص وجود دارد.

در گزارش پیش رو شاخص‌های زیر برای نشان دادن نمایی از وضعیت در نظر گرفته شد ه است:

FTP

• برای سنجش کیفیت سرویس انتقال فایل مورد استفاده قرار می‌گیرد که شامل 2 دسته پارامترهای Upload و Download می‌باشد.
• در این گزارش اعداد مربوط به FTP Download گزارش شده است و واحد آن مگابیت بر ثانیه (Mbps) می باشد.

DNS

• سرویس DNS در کیفیت استفاده از تمام سرویس هایی که در بستر اینترنت ارائه می‌شوند تاثیر مثبت دارد.
• بنابراین کنترل شاخص‌های مختلف در این سرویس و نحوه پاسخگویی آن به درخواست های صورت گرفته یکی از موارد مهمی است که در بررسی تجربه کاربران تاثیر گذار می‌باشد.
• یکی از شاخص‌های مهم در کنترل این سرویس DNS Response Time است. زمان بر اساس میلی ثانیه محاسبه می‌شود و عبارت است از مدت زمانیکه طول کشیده تا تعداد حداقل 10 عدد Query به سمت سرور DNS ارسال شود و پاسخ آن توسط سامانه دریافت گردد.
• درخواست هایی که کلاینت به سرور DNS ارسال می کند تا عمل ترجمه نام به IP انجام شود پرس و جوی DNS یا DNS Query گفته می شود و واحد آن میلی ثانیه (ms) می باشد.

Web

• یکی از روش‌های رسیدن به سطح تجربه کاربر نهایی از اینترنت، بررسی نحوه دسترسی به سرویس‌های تحت وب می‌باشد. در این حالت باید بتوان از طریق رو ش‌های استاندارد نسبت به شبیه‌سازی کاربر نهایی در زمان دسترسی به صفحات وب اقدام نمود و از طریق شاخص‌های تعریف شده و مقدار بدست آمده برای هر کدام از آن شاخص‌ها، تجربه کاربر نهایی در زمان دسترسی به اینترنت را مورد سنجش قرار داد. در اینجا از شاخص WEB Throughput استفاده شده است.
• Throughput عبارت است از میزان اطلاعات دریافت شده در هر ثانیه در زمانیکه کاربر در حال استفاده از H TTPمی‌باشد و واحد آن مگابایت بر ثانیه (MBps) می باشد.