مایکروسافت با خرید 68.7 میلیارد دلاری اکتیویژن بلیزارد به دنبال چیست؟

مایکروسافت اواخر سال 2020 میلادی اعلام کرد که خرید شرکت ZeniMax Media نهایی شده و به فاصله کوتاهی اعلام کرد زیرمجموعه‌های این شرکت که Bethesda را با رقم 7.5 میلیارد دلار تحت تملک خود درآورده است. در آن زمان این خرید مایکروسافت واقعا بزرگ بود که البته به دلیل بازی‌های ارزشمند بتسدا و اید سافتور (id Software)، پرداخت این رقم توجیه اقتصادی و تجاری داشت. بسیاری از کارشناسان در آن زمان، خرید فوق را یکی از خریدهای بزرگ مایکروسافت توصیف کردند و حتا پیش‌بینی کردند حداقل برای چند سال دیگر مایکروسافت به سراغ خریدهای چند میلیارد دلاری نخواهد رفت. در ادامه خریدهای بزرگ دیگری مثل Take-Two Interactive  رقم خورد که بازهم در حوزه بازی‌هایی ویدیویی بود. لازم به توضیح است که شرکت Take-Two Interactive نیز در زمینه ساخت بازی‌های ویدیویی به فعالیت اشتغال دارد. این خرید نیز به ارزش 12.7 میلیارد دلار به ثبت رسید. اما خبری که مایکروسافت تقریبا یک هفته قبل آن‌را تایید کرد، همگان را مبهوت کرد. خرید شرکت اکتیویژن بلیزارد (Activision Blizzard) به ارزش 68.7 میلیارد دلار واقعا شوک بزرگی بود، زیرا یک خرید بزرگ در حوزه شرکت‌های فعال در زمینه بازی‌های ویدیویی است و هنگامی که نهایی شود مایکروسافت را با کمترین زحمت ممکن به سومین شرکت بازی‌ساز بزرگ جهان تبدیل می‌کند. به بیان دقیق‌تر، مایکروسافت یک شبه ره صد ساله را خواهد رفت و مزایایی که به دست می‌آورد به اندازه‌ای زیاد هستند که واقعا باید چند مقاله در مورد آن نوشت. رقم پیشنهادی مایکروسافت که مورد قبول قرار گرفته 68.7 میلیارد دلار است و این‌گونه که اعلام شده، مایکروسافت در نظر دارد به یکباره این مبلغ را پرداخت کند که تقریبا 10 برابر بیشتر از خرید زنیمکس/بتسدا است. اما در ادامه خواهیم گفت که مایکروسافت در چند سال آینده؛ چند برابر این سرمایه‌گذاری سود خواهد کرد.

قراردادی که نگرانی کاربران و البته سونی را به همراه داشته است

خرید اکتیویژن بلیزارد به مایکروسافت اجازه می‌دهد بازهم تعداد استودیوهای زیرمجموعه ایکس باکس را گسترش دهد و بازهم تعداد کاربران اکوسیستم محصولات مایکروسافت را بیشتر کند. مایکروسافت در ادامه تایید این خبر اعلام کرد که واحد جدیدی که مایکروسافت گیمینگ (Microsoft Gaming) نام دارد به زیرمجموعه‌های این شرکت افزوده خواهد شد و از این به بعد تمام بخش‌های بازی‌ساز مایکروسافت از جمله استودیوهای ایکس باکس، به‌عنوان زیرمجموعه‌های این واحد جدید کار خواهند کرد.

در همین ارتباط، فیل اسپنسر مدیر مایکروسافت گیمینگ خواهد بود که در حال حاضر مدیر بخش ایکس باکس مایکروسافت است. او مسئولیت نظارت بر تمام فعالیت‌های مرتبط با بازی‌های ویدیویی این شرکت را عهده‌دار خواهد بود.

فیل اسپنسر نزدیک به سی سال است که در مایکروسافت حضور دارد و به‌تدریج به فردی پر نفوذ در این شرکت تبدیل شده است. این خرید در عمل، فیل اسپنسر را به فردی تاثیرگذار در مایکروسافت تبدیل خواهد کرد. به بیان دقیق‌تر، واحد تحت سرپرستی او به یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین بخش‌های مایکروسافت تبدیل خواهند شد.

واحدی جدید با یک مدیرعامل مایکروسافتی قدیمی

اسپنسر بعد از اعلام خبر رسمی، در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد: «وظیفه من و اعضای تیم مایکروسافت گیمینگ آماده‌سازی شرایطی ایده‌آل برای شادی دادن به مردم است و تیم‌های مختلف اکتیویژن بلیزارد نقش مهمی در این زمینه خواهند داشت، اما تا زمان نهایی شدن قرارداد، این شرکت و مایکروسافت گیمینگ به‌طور مستقل از یکدیگر کار می‌کنند و پس از نهایی شدن، اکتیویژن بلیزارد به زیرمجموعه مایکروسافت گیمینگ تبدیل می‌شود.».

اما کاملا مشخص است که هدف مایکروسافت از این خرید، تنها دستیابی به تیم‌های بازی‌سازی نیست و اگر فکر کنیم که این‌کار با هدف تلاش برای ساختن لحظاتی شادی‌بخش برای کاربران است، بیش از اندازه ساده‌انگاری کرده‌ایم.

فیل اسپنسر کمی بعد از انتشار این خبر، اعلام کرد منحصربه‌فرد بودن صنعت بازی و جذابیت‌های خاص آن میان اقشار مختلف جامعه، مورد توجه مایکروسافت قرار داد و مایکروسافت حتا پس از تصاحب اکتیوویژن مالکیت زیرمجموعه‌های خود را به رسمیت می‌شناسد و قصد ندارد در کار آن‌ها دخالت کند. بنابراین، کارمندان این واحدها با مشکل خاصی روبرو نخواهند شد. با این‌حال، اگر به تاریخچه عملکرد مایکروسافت در سال‌های گذشته نگاهی داشته باشیم، مشاهده می‌کنیم که این حرف چندان درست نیست. مایکروسافت در مقطعی از زمان تصمیم گرفت تعداد قابل توجهی از متخصصان خود را اخراج کند و حتا ساتیا نادلا نیز نامه‌ای محبت‌آمیز برای آن‌ها نوشت و از عملکرد آن‌ها تقدیر کرد، اما به‌هر ترتیب برخی از متخصصان را اخراج کرد. این شرکت در سال 1399 و همزمان با آغاز سال مالی جدید که از اول جولای بود هزار نفر از متخصصان خود در سراسر جهان را اخراج کرد. حال باید دید پس از نهایی شدن و گذشت زمان چه افرادی اخراج خواهند شد.

خریدی همزمان با اعتراضات داخلی اکتیویژن

سال 2021 میلادی برای اکتیویژن بلیزارد آبستن اتفاقات زیادی بود. مدیران ارشد این شرکت با اعتراض‌های مختلفی از سوی اعضای اکتیویژن بلیزارد روبرو بودند که نسبت به وضعیت کار در زیرمجموعه‌های مختلف این شرکت گلایه‌مند بودند. در یک سال گذشته، اکتیویژن با مسائل بسیاری روبرو بود که پرداختن به آن‌ها خارج از حوصله این مقاله است. مدیرعامل این شرکت بازی‌سازی قدیمی بابی کوتیک، به شدت مورد غضب کاربران قرار دارد. زیرا سیاست او مبنی بر تغییر نحوه درآمدزایی از Call of Duty و عدم دسترسی برخی کاربران به این عنوان بازی باعث شد تا به چهره‌ای منفور نزد گیمرها تبدیل شود.

وضعیت نه چندان جالب حاکم بر زیرمجموعه‌های اکتیویژن بلیزارد به جایی رسیده که چند ماه قبل، تعدادی از کارمندان دست به اعتراض زدند و پس از آن سهام‌داران خواستار رسیدگی به اوضاع شدند تا وضعیت بدتر نشود. مدیران شرکت وعده‌های مختلفی دادند و بابی کوتیک گفت برای حمایت از کارکنان حقوق سالانه خود را به زیر 62 هزار دلار کاهش می‌دهد تا به حداقل دستمزد دریافتی در ایالت کالیفرنیا برسد. مشکلات مالی از یک‌سو و رسوایی‌های اخلاقی از سوی دیگران، شرایط را برای این استودیو بازی‌سازی سخت کرد. حال بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که مایکروسافت فرشته نجات این شرکت است و می‌تواند به شرایط کاری استودیوهای زیرمجموعه این شرکت سامانی دهد، شرایط مالی را بهتر کند، تبعیض‌ها را برطرف کند و کارمندان با خیال آسوده‌تری زیر نظر فیل اسپنسر به کار خود ادامه دهند.

در همین ارتباط، ساتیا نادلا، مدیرعامل مایکروسافت گفت: «اولویت مدیریتی من پس از نهایی شدن خرید این است که فرهنگ حاکم بر زیرمجموعه‌های این شرکت کرده بهبود بخشم. این سخنان باعث شد تا گیمرها و کارمندان شرکت به تغییرات مثبت درون استودیوهای این زیرمجموعه جدید مایکروسافت امیدوار شوند» .

در حالی که خبرهای ضدونقضی در مورد حضور بابی کوتیک پس از تصاحب این شرکت وجود دارد و برخی می‌گویند بعد از نهایی شدن قرارداد، او به عنوان معاون به اسپنسر پاسخ‌گو خواهد بود، اما برخی معتقد هستند کوتیک پس از نهایی شدن قرارداد، از این شرکت جدا خواهد شد.

البته بندی در این قرارداد وجود که می‌گوید در صورت کنار گذاشتن کوتیک از شرکت، مایکروسافت باید مبلغی نزدیک به 300 میلیون دلار به او پرداخت کند که ناراحتی برخی از کارمندان اکتیویژن بلیزارد را به همراه داشته است، زیرا آن‌ها معتقد هستند که این مدیرعامل 60 ساله باید پاسخ‌گوی مدیریت نامناسب خود باشد و نباید با دریافت مبلغی در این حد شرکت را به‌راحتی ترک کند. هنوز زود است که صحبت قطعی در این خصوص کنیم، زیرا این مدل قراردادهای سنگین باید به تأیید نهادهای دولتی برسند تا همه چیز نهایی شود. به‌طور مثال، کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا و دپارتمان مربوطه در اروپا، بخش‌های مختلف قرارداد و قانونی بودن آن را بررسی کنند تا خرید مایکروسافت نهایی شود. این‌کار با هدف قوانین رقابتی (آنتی‌تراست) در این کشورها انجام می‌شود که اعلام می‌دارد، یک شرکت نباید به اندازه‌ای بزرگ شود که نبض بازار را در دست گیرد.

مایکروسافت به دنبال رقبات با سونی است یا به فکر ورود همه جانبه به متاورس است؟

تقریبا یک سالی است که مایکروسافت سرمایه‌گذاری‌های کلانی روی سرویس اشتراک بازی گیم‌پس انجام داده که اکنون مشخص شده است این شرکت تنها به دنبال جذب چند کاربران و مشتریانی در مقیاس چند صد میلیونی است و دیگر حتا به سلطه بر بازار کنسول‌ها فکر نمی‌کند. تنها به دنبال جذب بیشترین کاربر است. این تحولات زنجیره‌وار به وضوح نشان میردهد که خریدهای عظیم مایکروسافت برای رقابت با سونی و پلی استیشن نیست، بلکه در نظر دارد با گسترش تعداد زیرمجموعه‌های خود در حوزه گیم، کاربران بیشتری را جذب کند. در حال حاضر سرویس گیم‌پس مایکروسافت 25 میلیون نفر کاربر دارد و این شرکت به دنبال چند صد میلیون کاربر است! در این حالت نیز، اگر هدف سلطه بر بازار کنسول‌ها نباشد، بازهم به شکل غیر مستقیم تاثیر خود را بر کنسول‌ها و به ویژه برند پلی استیشن خواهد گذاشت و این درست همان نقطه‌ای است که نگرانی مدیران سونی را برانگیخته است. سونی یک تجربه تلخ در این زمینه داشته است. هنگامی که مایکروسافت زنیمکس/بتسدا و آثاری مثل The Elder Scrolls و Fallout به همراه بازی‌های محبوبی مثل Doom به دست آورد، بسیاری از گیمرهای کنسولی تصمیم گرفتن به سراغ تهیه ایکس باکس سری ایکس و ایکس باکس سری اس بروند. اکنون به نظر می‌رسد این قضیه در مورد سری ندای وظیفه (Call of Duty) تکرار خواهد شد.

اگر مایکروسافت به بلندپروازی‌ها بر همین منوال ادامه دهد، هیچ بعید نیست در آینده به سراغ شرکت‌های بزرگ دیگری مثل الکترونیک آرتز و یوبیسافت را هم برود تا بتواند به بازی‌های محبوبی مثل FIFA و Assassin's Creed دست پیدا کند و بازهم حلقه را بر سونی تنگ‌تر کند. به‌طوری که در بلندمدت بسیاری از مجموعه بازی‌های محبوب، روی پلی استیشن نخواهند بود و طرفداران آن‌ها هم به‌جای کنسول‌های سونی، به سراغ ایکس باکس یا پی سی بروند.

در شرایط که سونی خوش‌بین است که مایکروسافت اجازه انتشار بازی‌های اکتیویژن روی پلی استیشن بدهد، اما دنیای تجارت کاملا بی‌رحم است. مدیران سونی در صحبت‌هایی اعلام کرده‌اند که امیدوار هستند مایکروسافت به تعهدات و قراردادهای موجود پایبند باشد و این اطمینان خاطر را بدهد که بازی‌های اکتیویژن قابلیت اجرا روی پلتفرم‌های مختلف را خواهند داشت. در این زمینه دو احتمال وجود دارد. احتمال اول دلداری به مخاطبان و دلگرم کردن سهام‌داران است و احتمال دوم این است که قراردادهای پشت پرده‌ای منعقد شده که کسی اطلاعی در مورد آن ندارد.

سونی هدف نیست، کار کار متاورس است!

همان‌گونه که ابتدای مقاله اشاره کردیم، هدف مایکرسافت رقابت مستقیم با سونی یا سلطه بر بازار کنسول‌ها نیست، این شرکت مصمم است همانند فیس‌بوک جای پای خود در متاورس را محکم کند. برای این‌کار باید هزینه کرد و سرمایه‌گذاری‌های کلانی انجام داد. متاورس؛ دنیایی که قرار است در آینده‌ای نه‌چندان دور مطالب زیادی در مورد آن بشنویم، ترکیبی از عناصر واقعی و مجازی است که زندگی مردم را با ماهیت دیجیتالی عجین‌تر خواهد کرد. دنیایی که هدست‌های واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR)، کامپیوترهای شخصی، موبایل و کنسول‌های بازی قادر به تعامل با آن هستند، با این تفاوت که تجربه متفاوتی را برای کاربران رقم بزنند.

یکی از جذاب‌ترین نمونه‌های ساخته شده در ارتباط با متاورس، مینی‌سریال شرکت آمازون به‌نام Upgrade است. Upgrade عالی‌ترین تجلی از دنیای متاورس است که می‌توان در مورد آن صحبت کرد. در این سریال شاهد هستیم که فردی به‌نام ایتن سوار بر ماشین خودرانی است که به دلیل نامعلوم و مشکوکی تصادف می‌کند و ایتن جان خود را از دست می‌دهد. خانواده نامزد او برای آن‌که ایتن از دست نرود، یک کپی دیجیتال از حافظه او را روی هارددیسکی قرار می‌دهند و تمامی اطلاعات مغز او در قالب صفرها و یک‌ها ذخیره می‌شود. در ادامه شخصیت دیجیتالی ایتن بر مبنای این اطلاعات ساخته شده و به دنیای دیجیتال وارد می‌شود. ایتن در دنیای دیجیتال، افراد مختلف و بعضا ثروتمندی را مشاهده می‌کند که همگی آواتارهای دیجیتالی هستند. در این دنیا همانند جهان واقعی همه چیز وجود دارد. خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها، سرگرمی‌ها و.... با این تفاوت که همه چیز دیجیتالی است و برای استفاده از آن‌ها باید پول خرج کنید. به بیان دقیق‌تر، خانواده این آواتار دیجیتالی باید هزینه‌ها را پرداخت کنند تا کاراکتر مجازی زندگی واقعی داشته باشد. در این‌جا، خانواده از طریق هدست‌های واقعیت مجازی قادر به برقراری ارتباط با کاراکتر دیجیتالی هستند و ادامه داستان.

البته تا رسیدن به چنین دنیای پیشرفته‌ای در متاورس فاصله زیادی داریم، اما همین الان هم متاورس به شکل‌های ابتدایی در روزگار ما وجود دارد و برای مثال عده‌ای بازی فورتنایت (Fortnite) را نمونه‌ای اولیه از متاورس می‌دانند؛ اثری که می‌توان در قابل شخصیت‌های محبوب از کریتوس و مسترچیف تا مرد عنکبوتی به بازی پرداخت و درعین‌حال کنسرت هم تماشا کرد. متاورس واقعی که این روزها از آن صحبت می‌شود، فراتر از فورتنایت است و کارشناسان آن‌را مرحله بعدی پیشرفت تکنولوژی و نزدیک‌تر شدن انسان به فضای دیجیتالی می‌دانند.

این روزها شرکت‌های بزرگ برای ورود به متاورس آماده می‌شوند، از متا گرفته تا انویدیا و البته مایکروسافت که سرمایه‌گذاری زیادی برای حضور پررنگ در متاورس می‌کند. بخش مهمی از متاورس در ارتباط با بازی‌های ویدیویی است که جنبه‌های مثبتی خواهد داشت و می‌تواند مخاطبان را بیش‌ازپیش غرق این سرگرمی کند.

تصاحب اکتیویژن بلیزارد توسط مایکروسافت، قدرت این شرکت در حوزهرهای مختلف را افزایش خواهد داد، زیرا این شرکت به دست‌کم چند هزار متخصص در حوز‌های مختلف دسترسی خواهد داشت بدون آن‌که منابع انسانی مایکروسافت را درگیر مصاحبه‌های مکرر کند. کاری که اکنون فیس‌بوک در حال انجام آن است و هنوز نتوانسته در این زمینه نیروی متخصص کافی را جذب کند. علاوه بر این، مایکروسافت در دنیای کنسول‌ها،  کامپیوترهای شخصی و موبایل نفوذ قابل توجهی به دست خواهد آورد. جالب آن‌که، هنگامی که موعد رونمایی رسمی از متاورس فرابرسد، این حوزه‌ها به یاری مایکروسافت خواهند آمد تا به یکی از نام‌های مطرح متاورس تبدیل شود.

این خرید خوب است یا بد؟

در انتهای این مطلب به موضوع مهمی می‌رسیم که خریدهای این چنینی برای جامعه خوب هستند یا بد؟ درست مشابه دیگر حوزه‌های فناوری اطلاعات، شاهد هستیم که شرکت‌های مطرح بازی‌سازی به تدریج به زیرمجموعه‌هایی از شرکت‌های بزرگ‌تر تبدیل می‌شوند تا درنهایت چند غول خاص را مشاهده کنیم که بخش اعظم گردش مالی این صنعت در اختیار آن‌ها خواهد بود. درست مشابه اتفاقی که در صنعت هواپیماسازی شاهد آن هستیم که تملک چند شرکت خاص بر صنعت هوانوردی باعث شده تا کنترل زیادی بر عملکرد خطوط هوایی و حتا کشورها داشته باشند. به‌طور مثال، یک شرکت هواپیماسازی ممکن است به دلایل مختلف فروش هوایپما یا قطعات جانبی به یک کشور را ممنوع کند و عملا صنعت هوایی یک کشور را زمین‌گیر کند.

البته صنعت بازی تفاوت‌هایی با صنعت هواپیماسازی دارد و این دو در مسیرهای مختلفی گام بر می‌دارند، اما بازهم صحبت از انحصار متعلق است. انحصاری که مانع از آن می‌شود تا استارت‌آپ‌های کوچک حرفی برای گفتن داشته باشند و حتا نمونه‌های موفق نیز به سرعت زیرمجموعه‌ شرکت‌های بزرگ‌تر شوند.

به هر ترتیب، کاملا روشن است که صنعت بازی به سمت‌وسیی می‌رود که شباهت کمی به یک دهه قبل خواهد داشت. امروزه شرکت‌های بزرگ در برخی از حوزه‌ها انحصار متعلق دارند. گوگل؛ حرف اول در دنیای سیستم عامل‌های سیار را می‌زند، اپل ایمن‌ترین و گران‌قیمت‌ترین گوشی‌های یکپارچه با پلتفرم خود را تولید می‌کند، مایکروسافت بر بازار سیستم‌ عامل‌های دسکتاپ سلطه دارد، آمازون و البته گوگل حرف اول در دنیای ابر را می‌زنند و اکنون به نظر می‌رسد در سال‌های آتی سونی، مایکروسافت و نینتندو، سرنوشت صنعت بازی را رقم بزنند. در تمامی این موارد شرکت‌های بزرگ در تلاش هستند به هر شکل ممکن به متاورس برسند و تقریبا مقصد نهایی همه آن‌ها است.