رک و سرور در آتش

 مرکز داده مسای جزء مرکز داده‌های فوق پیش‌رفته و مجهزی است که از انرژی‌های تجدیدپذیر و به‌طور خاص از انرژی خورشیدی استفاده می‌کند. این مرکز داده شامل چند ساختمان در یک مساحت وسیع است که پشت‌بام تمام این ساختمان‌ها پنل‌های خورشیدی چیده شده‌اند. قرار است این مرکز داده نقش بزرگی در زیرساخت ذخیره‌سازی و انتقال اطلاعات این شرکت داشته باشد و به نوعی یک مرکز فرماندهی عمومی برای این شرکت باشد. 
شرکت‌هایی مانند اپل، مایکروسافت، گوگل و آمازون مجهزترین و مدرن‌ترین مراکز داده عملیاتی دنیا را می‌سازند و همیشه به‌روزترین فناوری‌های دنیا و گاه فناوری‌های سری را که هنوز به‌طور عمومی منتشر نشده‌اند، به کار می‌گیرند. یکی از مزایای اصلی این مراکز داده، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشید، باد و آب است. همچنین، همیشه سیستم خنک‌کنندگی و مصرف سوخت آن‌ها بهینه‌سازی شده است. در کنار این ویژگی‌ها، امنیت فیزیکی و اطلاعاتی این مراکز داده در بالاترین سطح ممکن قرار دارد. چند سال است که رسانه‌ها وقتی می‌خواهند مثال‌هایی از یک مرکز داده امن با معماری پیش‌رفته بزنند، به سراغ مرکز داده اپل و گوگل می‌روند. اکنون دیدن تصاویر آتش‌سوزی یک مرکز داده مدرن اپل کمی تأمل‌برانگیز است. 
‌گزارش‌هایی که در روزهای بعد از این واقعه منتشر شد، از شروع آتش‌سوزی در بیرون از مرکز داده اپل و احتمالاً در زمین‌ها یا ساختمان‌های اطراف حکایت می‌کند. منبع آتش‌سوزی به مرکزداده اپل مربوط نبوده است، اما پنل‌های خورشیدی نصب شده بر فراز ساختمان‌های مجاور، نقش مشتعل‌کننده را بازی کردند و با جذب گرما و آتش، باعث شعله‌ور شدن یک ساختمان و بعد ساختمان‌های کناری شده‌اند. تصاویر هم نشان می‌‌دهند آتش‌سوزی از بیرون محوطه مرکز داده شروع شده و بعد به داخل گسترش یافته است. دمای این منطقه همیشه بالا و داغ و برای مشتعل‌ شدن مستعد است. هنوز به‌طور یقین اعلام نشده است دلیل اصلی آتش‌سوزی چیست، ولی مشخص است که پنل‌های خورشیدی در این حادثه نقش پررنگی دارند. خوش‌بختانه، این حادثه تلفات جانی نداشته است و حتی به نظر می‌رسد ساختمان‌های آتش گرفته این مرکز داده هنوز به‌طور کامل مجهز نشده و شروع به کار نکرده بودند. 
این حادثه برای من به‌عنوان یک نویسنده و فعال رسانه‌ای حوزه شبکه بسیار غیرمنتظره و عجیب بود و ابهاماتی را در ذهنم ایجاد کرد. سال‌های زیادی است که درباره امنیت فیزیکی ساختمان‌های مرکز داده صحبت می‌کنیم و مقاله می‌نویسیم. از استانداردها و رعایت نکات ایمنی حرف می‌زنیم و به اسناد و تجربه‌های شرکت‌های بزرگ دنیا استناد می‌کنیم، این در حالی است که صنعت مرکز داده امریکا چند دهه جلوتر است و ده‌ها استاندارد و کتاب و مجموعه قوانین و دستورالعمل در این زمینه دارد. آیا شرکتی در مقیاس اپل این نکات ایمنی را رعایت نکرده است یا نمی‌دانسته که پنل‌های خورشیدی قابلیت جذب آتش دارند؟ آیا حداقل فاصله لازم برای استقرار ساختمان‌های مرکز داده با محیط پیرامونی بیرونی رعایت نشده است؟ آیا تدابیری برای انتقال پیدا نکردن آتش از یک ساختمان به ساختمان‌های مجاور وجود نداشته است؟ آیا با فرض آتش گرفتن یک پنل خورشیدی روی سقف، نباید تدابیری برای جلوگیری از نفوذ آتش به داخل ساختمان در نظر گرفته شود؟ 
مطمئناً اپل برای تمام این پرسش‌ها پاسخ مناسبی دارد و حداکثر توان خود برای امنیت فیزیکی مرکز داده را به کار گرفته است و این حادثه بسیار نادر و جزء آن چند درصد حادثه پیش‌بینی‌ناپذیر است. اما درس‌های مهمی برای دیگر سازنده‌های مرکز داده و به‌ویژه شرکت‌های مرکز داده ایران دارد. در گزارش‌های مختلفی که از این حادثه خواندم، در چند مورد اشاره شده بود که خاموش کردن این آتش‌سوزی فقط 35 دقیقه زمان برده است؛ زیرا طراحی ساختمان‌های مرکز داده به گونه‌ای بوده که کار آتش‌نشان‌ها را ساده کرده است. همچنین، برخی هم اشاره کردند که آتش به تجهیزات درون ساختمان‌ها نرسیده است. در واقع، جنس سقف مرکز داده به گونه‌ای بوده که راه نفوذ و ورود آتش و حتی باد را مسدود کرده است. این حادثه نشان می‌دهد نباید نقش و تأثیر عوامل طبیعی مانند آتش‌سوزی، زلزله، سیل و... را در طراحی یک مرکز داده نادیده گرفت یا به هیچ انگاشت و وقعی ننهاد. وقتی مرکز داده فوق پیش‌رفته اپل در معرض خطر و آتش‌سوزی است؛ شرکت‌های دیگر باید محتاطانه‌تر عمل کنند و مطالعات پیش طراحی و رعایت نکات ایمنی و استانداردهای پیشنهاد شده را جدی‌تر بگیرند.