شهروندان بی‌اطلاع از عصر مدرنیته!

چند روز پیش، ایمیلی از تأمین‌کننده اینترنت خود دریافت کردم. بخشی از متن این ایمیل به شرح زیر است که به‌طور طبیعی قسمت‌هایی از آن که به افشای نام این شرکت منجر می‌شود، حذف شده است: «بی‌تردید، ویژگی‌هایی از این دست جزء سیاست‌های تشویقی شرکت [...] بوده و این شرکت قصد داشته است تا زمانی که امکانات مورد نیاز فراهم باشد، آن را در اختیار مشتریان قرار دهد. اما متأسفانه تغییراتی که سال گذشته در هزینه‌ها روی داده است، امکان ارائه‌ این ویژگی روی گروه دیگری از سرویس‌های خانواده ... را نیز از این شرکت سلب کرده است. به این ترتیب، برای جلوگیری از افزایش هزینه سرویس‌‌ها، این شرکت قصد دارد ویژگی ترافیک رایگان شبانه را به بسته ترافیک تشویقی شبانه برای این دسته از سرویس‌های اکو نیز تغییر دهد. بر این اساس، از تاریخ 10 آذر ماه 1393، تمام مشتریان دارنده سرویس‌های [...] می‌توانند از بسته ترافیک تشویقی شبانه با 50 درصد تخفیف،  به مبلغ 3500 ریال بهره گیرند. در واقع، با داشتن این بسته مشتریان می‌توانند همچنان از امکان ترافیک تشویقی شبانه در تمام روزهای هفته بهره گیرند [...]. این تغییر قوانین از تاریخ 10 آذر 1393 برای دارندگان سرویس‌های یاد شده در سراسر کشور به‌جز تمام شهرهای استان مازندران، بندرعباس، بندرلنگه، یاسوج، گچساران، بروجن و شهرکرد قابل اعمال خواهد شد.» شرکت اینترنتی ارسال‌کننده این ایمیل یکی از شرکت‌های خوش‌نام در این حوزه است که تبلیغات محیطی آن را در بزرگراه‌ها و خیابان‌ها زیاد مشاهده می‌کنیم و بارها نشان بهترین خدمات و غیره و ذالک را از فلان جشنواره و بهمان سازمان به خود اختصاص داده و چشم ما را به دیدن هزارباره آن مزین کرده است. به احتمال فراوان، خود من نیز تحت تأثیر همین تبلیغات، پس از دچار مشکل شدن با سرویس‌دهنده قبلی به سراغ این شرکت رفته‌ام. اما چند نکته در این ایمیل وجود دارد که باید راجع به آن کمی صحبت کنیم.

بیا مفهوم قرارداد را دوباره برایت توضیح دهم!! 
نخستین نکته جالب در این ایمیل تاریخ اعمال این قوانین است، 10 آذر ماه 1393. این موضوع از دو جهت بسیار جالب توجه است. نخست آن‌که این ایمیل در تاریخ 9 آذر ماه ارسال شده است و به فاصله یک روز مواد داخل آن اجرایی اعلام شده است! یعنی، فرض کنید بانک امروز اعلام می‌کند دیگر وام نخواهد داد و فارغ از این‌که شما چه زمانی ثبت نام کرده‌اید، از فردا دیگر به هیچ‌ کس وام ندهد. 
موضوع دوم که حتی از این مطلب نیز جالب‌تر است، موضوع قرارداد فی‌مابین است. فرض کنید به‌عنوان یک مشترک یکی از سرویس‌های مورد بحث در این ایمیل را یکم آذر ماه سفارش داده و هزینه بالاتر آن ‌را به‌دلیل وجود همین ویژگی پرداخت کرده‌اید. ناگاه در 10 آذر ماه این شرکت بدون در نظر گرفتن تاریخ شروع قرارداد شما و هزاران مشترک دیگر و همچنین تعهدات قانونی خود تصمیم می‌گیرد یک‌سویه این خدمات را قطع کند و در عین ناباوری نام آن را «ارتقای رضایت‌مندی مشتری» بگذارد. این موضوع قانونی بوده و واقعیت آن است که حتی طبق قوانین کشور ایران نیز قابل پیگیری است و مصداق عمل نکردن به تعهدات مندرج در قرارداد میان سرویس‌دهنده و سرویس‌گیرنده است. 

شفافیت میدانی چیست؟! 
متعاقب این جمله «...اما متأسفانه تغییراتی که سال گذشته در هزینه‌ها روی داده است...» سؤال اصلی من این است که آیا مدیران این شرکت سرویس‌دهنده اینترنتی این دلیل را پذیرفته‌اند؟ یعنی، یک روز صبح نامه‌ای برای آن‌ها به این مذمون آمده است: «با سلام و احترام خدمت مدیریت محترم سرویس‌دهنده اینترنتی، می‌دانیــــد قیمت آن رفته بالا، بنابراین، از فردا قیمت پهنای باند خیلی زیاد شده و...» و ایشان هم پذیرفته‌اند؟ واقعیت آن است که این روزها قیمت تخلیه چاه فاضلاب نیز با همین جمله تغییر کرده است، درحالی‌که در سال گذشته قیمت‌ها نوسان چندانی نداشته و در وضعیت نسبی ثبات قرار داشته‌اند. آن ‌وقت در چنین شرایطی، سرویس‌دهنده اینترنتی پر افتخار ما، در توجیه عمل غیرقانونی و خارج از عرف مراودات تجاریش همان جمله‌ای را به ‌کار می‌برد که کسب و کار تخلیه چاه!

راست‌گویی چطور؟! 
در بخش قبل،  سرویس‌دهنده «تغییرات هزینه در سال گذشته» را علت کار خود دانسته است. اما جالب است که در انتهای این ایمیل تمام شهرستان‌های استان مازندران، بندرعباس، بندرلنگه، یاسوج، گچساران، بروجن و شهرکرد را از این قاعده مستثنا کرده است. این لطف عظیم و بی‌شائبه این شرکت اگرچه بسیار در خور توجه است، اما یک سؤال با خود ‌همراه می‌آورد که آیا استان‌های مذکور تغییرات قیمت نداشته‌اند؟! به‌ عبارت دیگر، نوسان‌های قیمتی در سال‌ها و ماه‌های گذشته به این استان‌ها نرسیده و ساکنان این مناطق هنوز با ارز 700 تومان به‌ زندگی خود مشغول هستند؟! اگر این ‌طور نیست، پس دلیل تغییر نکردن قیمت در این استان‌ها چیست که مردمان سایر استان‌ها از آن بی‌بهره‌اند؟ شاید هم مسئولان شرکت‌هایی از این دست، کاربران خود را نا‌آگاه پنداشته و مبتنی بر همین فرض با آن‌ها برخورد می‌کنند. همه ما آگاه هستیم که سرویس شبانه در بیش‌تر موارد تنها برای مصارف دانلود استفاده شده و در نتیجه نزدیک به 90 درصد پهنای باند سرویس‌دهنده را به‌خود اختصاص می‌دهد و علاوه بر نارضایتی مشترکان عادی شبانه که قصد وب‌گردی عادی دارند، هزینه‌های بیش‌تری را برای خرید پهنای باند بر سرویس‌دهنده تحمیل می‌کند.  پس دو پرسش اصلی وجود خواهد داشت: نخست، مقصر کاربر ایرانی است یا پیشنهادات کارشناسی نشده و سرویس‌هایی که برای پیشنهاد آن‌ها هیچ ارزیابی و کار تحقیقاتی صورت نگرفته است؟ و دوم، حتی به فرض آن‌که شرکتی قصد این کار را نیز داشته باشد، آیا راهی وجود ندارد که حقوق مصرف‌کننده بی‌پشتوانه که چند برابر هزینه تمام شده اینترنت را می‌پردازد، کم‌تر تضییع شود؟ راستش مشکل این‌جا است که در عصر مدرنیته ما به‌عنوان مصرف‌کننده حقوق خود را نمی‌شناسیم و اگر هم بشناسیم حوصله پی‌گیری آن‌ را در طبقات ادارات نداریم.