الا ای یاهوی وحشی کجایی!

1- نخستین صفحه اینترنتی که باز کردم، سایت یاهو بود. آن هم در اوضاعی که در نخستین سال‌های فراهم شدن دسترسی به اینترنت در ایران، تنها نامش را شنیده بودم و حتی ــ به عنوان کاربری که پس از تجربه‌ای کوتاه در دنیای کوچک بی‌‌بی‌اس‌های فارسی، زبان بومی را در یک جهان آنلاینِ به‌مراتب پهناورتر جست‌وجو می‌کرد ــ تصور می‌کردم شاید یاهو سایتی مربوط به خداجویان فضای مجازی و «یاهو» گویان دنیای اینترنت باشد! تجربه و تصوری که بعدتر آن‌ها را در میان بسیاری از نخستین کابران اینترنت مشترک یافتم و بعید نیست همین موضوع را بارها شنیده باشیم.

2- حالا هفده، هجده سال (کم و بیش) از آن روزها می‌گذرد و یاهو در دوران گذار سختی به سر می‌برد که عبور از آن مثل رد شدن از گردنه‌ مرگ و زندگی است. گذاری که یا نتیجه‌اش پوست انداختن است و نمو یا حضیض و ورشکستگی. فناوری اطلاعات و ارتباطات ویژگی‌های خاص خود را دارد، اما شرکت‌های این عرصه از نظر رسیدن به دو وضعیت آشنا (پس از طی شدن مراحل تولد، رشد و...) با دیگر صنایع تفاوتی ندارند؛ فربه‌گی و افول ستاره اقبال پس از رسیدن به نقطه اوج یا بالندگی و دوران‌سازی. تفاوت مهم اما در این میان طی این چرخه حیات تجاری در صنایع مختلف است؛ شرکت‌های آی‌تی همان‌گونه که بنا به ویژگی ذاتی این صنعت، به‌صورت بالقوه ظرفیت بالندگی سریع و برق‌آسایی دارند، به‌طور بالقوه می‌توانند عمر کوتاهی در قیاس با صنایع دیگر داشته باشند. اگرچه این سیر اوج و حضیض سریع یادآوری سرگذشت بسیاری از فعالان این صنعت را آسان می‌کند، برای مطالعه موردی آن به مرور گذشته‌های دور نیازی نداریم؛ یاهوی امروز به‌رغم فعالیت‌های گسترده‌اش از نخستین سال‌های  پیدایش وب تاکنون و کوشش‌های چند باره و چند پاره‌اش در زمینه بازسازی ساختار مدیریتی و تجاری‌اش در روزهای سختی به‌سر می‌برد. وضعیتی که اگرچه برای آن‌ها که اینترنت را با نوشتن یاهو در نوار مرورگر خود آغاز کردند، حکم نوستالژی و خاطرة دارد، از نگاه دقیق و بی‌روح کسب و کار نه تنها عجیب نیست که معمولی و شاید گریزناپذیر هم به‌نظر می‌رسد.

3- در مقاله مفصلی که به‌تازگی در نیویورک تایمز منتشر شده و در همین شماره برگردان آن را از نظر می‌گذرانید، آمده است: «از بسياری جهات، تبديل شدن ياهو از شرکتی 128 ميليارد دلاری به شرکتی که اکنون تقريباً صفر دلار می‌ارزد، کاملاً طبيعی است. ياهو با حل کردن مشکل دوران خود (طبقه‌بندی اطلاعات اينترنت)، مشکلی که اکنون ديگر وجود ندارد، به يک ابرشرکت تبديل شد و با اين‌که محصولات ياهو به‌صورت انکارناپذيری بهبود يافته‌اند و فرهنگ آن نوآورانه‌تر شده ‌است، به‌نظر نمی‌رسد که مير بتواند روند عادی آن ‌را دگرگون کند، مگر اين‌که آی‌پاد ديگری بسازد! به ‌هر حال، همه شرکت‌های جريان‌ساز سرانجام به وضعيت يکنواختی دچار خواهند شد و سپس شاهد رکود خواهند بود. شرکت پولادسازی U.S Steel در سال 1901 به نخستين شرکت يک ميليارد دلاری ايالات متحده تبديل شد، اما در سال 1991 نيز همان يک ميليارد می‌ارزيد و نه بيش‌تر. ارزش بازار کداک که زمانی حدود 80 هزار نفر کارمند داشت، اينک کم‌تر از يک ميليارد دلار است. پکارد و هادسون پس از چهل سال فرمان‌روایی بر جاده‌ها سرانجام از صحنه تجارت حذف شد. اين شرکت‌ها به بلوغ رسيدند و سپس گاهی در تنها يک قرن، قافيه را به نسل‌های پس از خود باختند. ياهو در عرض بیست سال به‌ اين وضعيت دچار شد. در صنعت فناوری وضعيت به‌سرعت تغيير می‌کند. اگر ياهو بلوغ خود را بپذيرد، از سود سالانه تقريباً یک ميليارد دلاری خود نيز راضی خواهد بود. اين رويه مسبوق به سابقه است و پورتال‌های اينترنتی معروف ديگری مانند آلتا‌ويستا و اکسايت و حتی شرکت‌های کوچک‌تر ديگری مانند مای‌اسپيس و Ask.com نيز آن ‌را تجربه کرده‌اند. برای شرکتی که کار خود را با سرويسی با عنوان "راهنمای جری و دیوید برای تار جهان‌پهنا" آغاز کرد، چنين سال‌خورده شدن چندان هم بد نيست!»